Tóm tắt Luận văn Thực hiện đăng ký hộ tịch trên địa bàn huyện Đan Phượng, Thành phố Hà Nội

Nội dung tài liệu: Tóm tắt Luận văn Thực hiện đăng ký hộ tịch trên địa bàn huyện Đan Phượng, Thành phố Hà Nội

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ --------/-------- -----/----- HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA BÙI THỊ THẠCH THỰC HIỆN ĐĂNG KÝ HỘ TỊCH TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN ĐAN PHƢỢNG, THÀNH PHỐ HÀ NỘI CHUYÊN NGÀNH LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH Mã số: 8 38 01 02 TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SỸ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH HÀ NỘI – 2020
2. Luận văn được hoàn thành tại: HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA Người hướng dẫn khoa học: TS. BÙI THỊ HẢI Phản biện 1: Phản biện 2: Luận văn được bảo vệ tại Hội đồng chấm luận văn, Học viện Hành chính Quốc gia Địa điểm: Phòng họp 401 nhà A Hội trường bảo vệ Luận văn Thạc sĩ Học viện Hành chính Quốc gia Số: 77, Nguyễn Chí Thanh, Đống Đa, Hà Nội Thời gian: vào hồi 16h00 ngày 14 tháng 8 năm 2020 Có thể tìm hiểu luận văn tại thư viện Học viện Hành chính Quốc gia hoặc trên trang Web của Khoa Sau đại học, Học viện Hành chính Quốc gia
3. MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Hộ tịch là những sự kiện cơ bản xác nhận tình trạng nhân thân của một con người từ khi sinh ra đến khi chết. Thực hiện pháp luật về đăng ký hộ tịch không những liên quan đến nhân thân của con người mà còn liên quan đến chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, quốc phòng, an ninh, quyền, nghĩa vụ cơ bản của công dân, cơ cấu, nguyên tắc tổ chức và hoạt động của cơ quan nhà nước, thể chế hóa mối quan hệ Đảng lãnh đạo, nhân dân làm chủ, nhà nước quản lý. Việc đăng ký hộ tịch là quyền và nghĩa vụ của mỗi người được thực hiện theo trình tự, thủ tục do pháp luật về hộ tịch quy định. Những sự kiện hộ tịch được cơ quan nhà nước có thẩm quyền xác nhận bằng văn bản và ghi vào sổ hộ tịch. Những giấy tờ, hộ tịch đã được xác nhận và được cơ quan nhà nước có thẩm quyền ghi nhận nhằm để cá biệt hoá một công dân, đây là những chứng cứ pháp lý trong các trường hợp cần thiết. Mặt khác việc đăng ký hộ tịch giúp cho cơ quan nhà nước có thẩm quyền trong việc quản lý dân số, là cơ sở khoa học để xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế, văn hoá, xã hội, quốc phòng và trật tự, an toàn xã hội. Tuy nhiên, trong bối cảnh đất nước bước sang giai đoạn phát triển mới, với việc dịch chuyển dân cư trong nước và quốc tế ngày càng gia tăng, thì công tác đăng ký hộ tịch đã bộc lộ nhiều hạn chế, bất cập, như: hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về hộ tịch tuy tương đối đầy đủ, hoàn chỉnh, nhưng vẫn còn một số nội dung quy định chưa rõ ràng, chung chung, dẫn đến khó áp dụng đối với người dân và cơ quan đăng ký hộ tịch. Hiện nay, vẫn tồn tại nhiều cấp có thẩm quyền đăng ký hộ tịch, dẫn đến chồng chéo giữa chức năng quản lý và đăng ký hộ tịch. Thực tế cho thấy, cũng như nhiều địa phương khác trên cả nước, việc thực hiện đăng ký hộ tịch trên địa bàn huyện Đan Phượng, thành phố Hà Nội vẫn còn một số tồn tại, bất cập chưa đáp ứng được yêu cầu cải cách hành chính và cải cải cách tư pháp trong giai đoạn mới. Công tác chỉ đạo, hướng dẫn, kiểm tra, thanh tra còn hạn chế; sai phạm trong công tác đăng ký hộ tịch vẫn diễn ra. Về phía người dân, việc thực hiện quyền, nghĩa vụ đăng ký hộ tịch trong một số trường hợp còn chưa được đảm bảo, gây nhiều khó khăn cho cơ quan nhà nước trong công tác đăng ký hộ tịch. 1
4. Thực trạng trên có nguyên nhân xuất phát từ nhận thức chưa đầy đủ quy định của pháp luật về đăng ký hộ tịch của một bộ phận cán bộ, công chức và nhân dân; sự phối hợp thiếu nhịp nhàng giữa các cơ quan hữu quan trong việc giải quyết những sai sót trong hồ sơ, giấy tờ cá nhân; công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật, trợ giúp pháp lý về đăng ký hộ tịch chưa thực sự sâu rộng; năng lực của một số công chức còn hạn chế... Nhằm khắc phục những hạn chế, tồn tại, vướng mắc trên và góp phần đề xuất những phương hướng và giải pháp nhằm bảo đảm thực hiện đăng ký hộ tịch, tác giả chọn đề tài “Thực hiện đăng ký hộ tịch trên địa bàn huyện Đan Phượng, thành phố Hà Nội” làm luận văn Thạc sĩ Luật chuyên ngành Luật Hiến pháp – Luật Hành chính. 2. Tình hình nghiên cứu của đề tài Công tác đăng ký Hộ tịch đã được Đảng, Nhà nước và đặc biệt là các nhà khoa học, những người làm công tác lý luận nghiên cứu trên nhiều khía cạnh, góc độ khác nhau. Các công trình nghiên cứu đã đi sâu nghiên cứu làm rõ khái niệm, nội dung về hộ tịch; phân tích nhiều khía cạnh khác nhau liên quan đến pháp luật về công tác đăng ký hộ tịch hoặc công tác quản lý nhà nước về hộ tịch; và đã chỉ ra phương hướng và giải pháp nhất định nhằm nâng cao hiệu quả việc thực hiện đăng ký về hộ tịch. Tuy nhiên, chưa có công trình nghiên cứu chuyên sâu về thực hiện đăng ký hộ tịch trên địa bàn huyện Đan Phượng, thành phố Hà Nội, trong giai đoạn Luật hộ tịch đã được ban hành và có hiệu lực kể từ ngày 01/01/2016. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài 3.1. Mục đích Trên cơ sở nghiên cứu, tìm hiểu và đánh giá đúng tình hình thực hiện pháp luật về thực hiện đăng ký hộ tịch ở huyện Đan Phượng, thành phố Hà Nội trong những năm qua và hiện nay, luận văn đề xuất những phương hướng và giải pháp nhằm bảo đảm thực hiện pháp luật về công tác đăng ký hộ tịch ở huyện Đan Phượng, thành phố Hà Nội trong thời gian tới. 3.2. Nhiệm vụ - Nghiên cứu cơ sở lý luận của thực hiện pháp luật về thực hiện đăng ký hộ tịch. - Đánh giá thực trạng thực hiện đăng ký hộ tịch ở huyện Đan Phượng, thành phố Hà Nội trong thời gian qua. 2
5. - Đề xuất phương hướng và giải pháp nhằm bảo đảm thực hiện đăng ký hộ tịch ở huyện Đan Phượng, thành phố Hà Nội trong giai đoạn hiện nay. 4. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu của đề tài 4.1. Đối tượng nghiên cứu Các quy định của pháp luật về thực hiện đăng ký hộ tịch và các văn bản của UBND huyện Đan Phượng trong lĩnh vực hộ tịch. Thực tiễn hoạt động thực hiện đăng ký hộ tịch ở trên địa bàn huyện Đan Phượng, thành phố Hà Nội. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Nghiên cứu hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật về hộ tịch và hoạt động thực hiện đăng ký hộ tịch tại UBND huyện Đan Phượng, thành phố Hà Nội từ ngày 01/01/2016 (Luật Hộ tịch 2014 có hiệu lực thi hành) cho đến nay. 5. Cơ sở phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu Luận văn được thực hiện trên cơ sở vận dụng các quan điểm, phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lê nin, quan điểm của Đảng và Nhà nước ta hiện nay về thực hiện pháp luật về đăng ký hộ tịch, bám sát tình hình thực tế và điều kiện tự nhiên, xã hội ở huyện Đan Phượng, thành phố Hà Nội. Ngoài ra, để đạt được mục đích nghiên cứu của luận văn tác giả sử dụng một số phương pháp nghiên cứu cụ thể sau: - Trong Chương 1, để làm rõ những vấn đề lý luận về thực hiện đăng ký hộ tịch, luận văn sử dụng phương pháp phân tích, tổng hợp nhằm làm rõ thêm quan niệm, đặc điểm của pháp luật về thực hiện đăng ký hộ tịch. - Trong Chương 2, để minh họa về thực tiễn thực hiện đăng ký hộ tịch trên địa bàn huyện Đan Phượng, thành phố Hà Nội, luận văn sử dụng phương pháp thống kê, phân tích, so sánh, ... từ những phân tích về thuận lợi và khó khăn tác giả chỉ ra nguyên nhân dẫn đến việc thực hiện đăng ký hộ tịch chưa đạt hiệu quả cao; từ đó đề xuất một số phương hướng, giải pháp góp phần nâng cao hiệu quả thực hiện đăng ký hộ tịch trên địa bàn huyện Đan Phượng, thành phố Hà Nội nói riêng và cả nước nói chung tại Chương 3. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của Luận văn - Luận văn đóng góp cơ sở lý luận và thực tiễn của việc thực hiện đăng ký hộ tịch trên địa bàn huyện Đan Phượng, thành phố Hà Nội. 3
6. - Luận văn đánh giá thực trạng, nâng cao nhận thức và trách nhiệm thực hiện đăng ký hộ tịch trên địa bàn huyện Đan Phượng, thành phố Hà Nội. - Các kết quả nghiên cứu của luận văn có thể làm cơ sở để các cấp chính quyền cấp xã, cấp huyện trên địa bàn huyện Đan Phượng, thành phố Hà Nội nghiên cứu, vận dụng vào thực tế công tác đăng ký hộ tịch. Luận văn cũng có thể là tài liệu nghiên cứu về thực hiện đăng ký hộ tịch cho các học viên, sinh viên của Học viện Hành chính Quốc gia. 7. Kết cấu của Luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn gồm 03 chương: Chương 1: Những vấn đề lý luận và pháp lý về thực hiện đăng ký hộ tịch ở cấp huyện; Chương 2: Thực trạng thực hiện đăng ký hộ tịch trên địa bàn huyện Đan Phượng, thành phố Hà Nội; Chương 3: Quan điểm và giải pháp bảo đảm thực hiện đăng ký hộ tịch trên địa bàn huyện Đan Phượng, thành phố Hà Nội. 4
7. CHƢƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ THỰC HIỆN ĐĂNG KÝ HỘ TỊCH Ở CẤP HUYỆN 1.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò của thực hiện đăng ký hộ tịch ở cấp huyện 1.1.1. Khái niệm về hộ tịch, thực hiện đăng ký hộ tịch 1.1.1.1. Khái niệm Hộ tịch Hộ tịch là những sự kiện được quy định, xác định tình trạng nhân thân của cá nhân từ khi sinh ra đến khi chết. Với mỗi vấn đề về hộ tịch thì có giấy tờ về vấn đề đó, gọi là giấy tờ về hộ tịch.Giấy tờ về hộ tịch là giấy tờ có giá trị chứng minh thực tế tình trạng nhân thân của mỗi công dân. Giấy tờ về hộ tịch do cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp. Đó là cơ sở chứng minh các quyền và nghĩa vụ của công dân phát sinh từ sự kiện hộ tịch. 1.1.1.2. Khái niệm về thực hiện đăng ký Hộ tịch Luật Hộ tịch năm 2014 đã đưa ra khái niệm bao quát và đầy đủ về đăng ký hộ tịch, đó là: “ của cá nhân, thực hiện quản lý về dân cư”. Thực hiện đăng ký hộ tịch là hoạt động có mục đích làm cho những quy định của pháp luật về thực hiện đăng ký hộ tịch đi vào cuộc sống bằng các hành vi hợp pháp của các chủ thể, phát huy cao độ quyền của nhân dân trong việc đăng ký các sự kiện hộ tịch: khai sinh, khai tử, kết hôn, nhằm theo dõi thực trạng và sự biến động về hộ tịch đảm bảo cho các sự kiện hộ tịch được đăng ký kịp thời, đúng quy định của pháp luật, trên cơ sở đó bảo hộ các quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân và gia đình, đồng thời góp phần xây dựng các chính sách về kinh tế, xã hội, an ninh quốc phòng và dân số, kế hoạch hóa gia đình. 1.1.2. Đặc điểm của thực hiện đăng ký hộ tịch Thực hiện đăng ký hộ tịch là thực hiện quyền và nghĩa vụ của nhân dân đối với hoạt động đăng ký hộ tịch và là trách nhiệm của các cơ quan nhà nước khi đăng ký quản lý hộ tịch. Theo đó: - Chủ thể thực hiện đăng kýhộ tịch là công dân và các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền liên quan đến việc thực hiện đăng kýhộ tịch. 5
8. - Thực hiện đăng ký hộ tịch được thể hiện bằng hành vi hợp pháp của công dân ( yêu cầu đăng ký hộ tịch) và các cơ quan đăng ký hộ tịch ( xác nhận các sự kiện hộ tịch và ghi chú vào Sổ hộ tịch). - Thực hiện đăng ký hộ tịch là hoạt động có mục đích nhằm hiện thực hóa các quy định của pháp luật về đăng ký hộ tịch, là hoạt động có định hướng nhằm đưa các quy phạm pháp luật về hộ tịch đi vào cuộc sống và phát huy cao đọ quyền của nhân dân trong việc đăng ký các sự kiện hộ tịch. - Thực hiện đăng ký hộ tịch phải bảo đảm các yêu cầu theo quy định của pháp luật về hộ tịch và quá trình thực hiện được đảm bảo bằng các biện pháp của nhà nước.Công dân cũng như các cơ quan đăng ký hộ tịch khi thực hiện đăng ký hộ tịch phải chấp hành nghiêm các quy định của pháp luật về hộ tịch. 1.1.3. Vai trò của hộ tịch, thực hiện đăng ký hộ tịch Thực hiện đăng ký hộ tịchlà một trong những hoạt động của quản lý nhà nước, thông qua việc đăng ký hộ tịch, Nhà nước nắm được tình hình biến động dân cư và sự biến động của xã hội giúp nhà nước có cơ sở khoa học để xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, quốc phòng và trật tự an toàn xã hội và là cơ sở để hoạch định chính sách dân số và kế hoạch hóa gia đình. Vai trò của thực hiện đăng ký hộ tịch: Một là, thông qua thực hiện đăng ký hộ tịch Đảng và Nhà nước hoàn thiện hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật về hộ tịch, thực hiện xây dựng dữ liệu thông tin quốc gia. Hai là,thực hiện đăng ký hộ tịch có vai trò to lớn đối với hoạt động của chính quyền cơ sở. Ba là,thực hiện đăng ký hộ tịch góp phần phát triển kinh tế, văn hóa – xã hội; bảo đảm an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội. Bốn là, thực hiện đăng ký hộ tịch ở cơ sở góp phần xây dựng Nhà nước trong sạch, vững mạnh, đấu tranh phòng chống quan liêu, tham nhũng, lãng phí và các hiện tượng tiêu cực khác. Năm là, thực hiện đăng kýhộ tịch khẳng định vị trí, vai trò và tầm quan trọng của công tác hộ tịch đối với công tác quản lý nhà nước và bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân. 1.2. Nội dung thực hiện đăng ký hộ tịch ở cấp huyện 1.2.1. Chủ thể thực hiện đăng ký hộ tịch ở cấp huyện Quản lý và đăng ký hộ tịch là một trong những lĩnh vực quan trọng của quản lý nhà nước, có liên quan đến các quyền và lợi ích 6
9. hợp pháp của mỗi cá nhân, do đó, các sự kiện hộ tịch của công dân Việt Nam, người không quốc tịch thường trú tại Việt Nam, công dân nước ngoài thường trú tại Việt Nam đều phải được cơ quan có thẩm quyền thực hiện việc đăng ký hộ tịch. - Phòng Tư pháp là cơ quan chuyên môn thuộc UBND huyện; thực hiện chức năng tham mưu, giúp UBND huyện quản lý nhà nước trong lĩnh vực hộ tịch. Phòng Tư pháp chịu sự chỉ đạo, quản lý về tổ chức, vị trí việc làm, biên chế công chức, cơ cấu ngạch công chức và công tác của UBND huyện, đồng thời chịu sự chỉ đạo, kiểm tra, thanh tra, hướng dẫn về chuyên môn nghiệp vụ của Sở Tư pháp. Do đó Phòng Tư pháp giúp UBND huyện thực hiện đăng ký hộ tịch theo quy định của Luật Hộ tịch năm 2014. Khi đăng ký hộ tịch, người dân phải được tiếp cận các thủ tục đăng ký một cách công khai, minh bạch; phải thực hiện kê khai và nộp các hồ sơ, giấy tờ theo quy định của pháp luật khi thực hiện một thủ tục hành chính, cơ quan đăng ký hộ tịch phải có trách nhiệm ghi vào Sổ hộ tịch và cập nhật vào Cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử đầy đủ các nội dung đăng ký hộ tịch; cá nhân có thể được đăng ký hộ tịch tại cơ quan đăng ký hộ tịch nơi thường trú, tạm trú hoặc nơi đang sinh sống. Cá nhân có yêu cầu đăng ký hộ tịch, cấp bản sao trích lục hộ tịch có thể trực tiếp nộp hồ sơ, gửi hồ sơ qua hệ thống bưu chính và khi điều kiện cho phép có thể gửi qua hệ thống đăng ký hộ tịch trực tuyến. 1.2.2. Nội dung thực hiện đăng ký hộ tịch ở cấp huyện: 1.2.2.1. Đăng ký khai sinh Đăng ký khai sinh (ĐKKS) là việc nhà nước ghi nhận sự ra đời, tồn tại của trẻ em với các thông tin hộ tịch cơ bản nhất, bao gồm: họ, tên, ngày, tháng, năm sinh, dân tộc, quốc tịch, họ tên cha, mẹ - Đăng ký khai sinh cho một số trường hợp đặc biệt Đăng ký lại khai sinh Đối tượng là Công dân Việt Nam định cơ ở nước ngoài hoặc người nước ngoài đã đăng ký khai sinh tại cơ quan có thẩm quyền của Việt Nam trước ngày 01/01/2016 nhưng Sổ ĐKKS và bản chính Giấy khai sinh đều bị mất và người có yêu cầu còn sống tại thời điểm yêu cầu đăng ký lại khai sinh. Đăng ký khai sinh cho người đã có hồ sơ, giấy tờ cá nhân Đối tượng là người Việt Nam định cư ở nước ngoài ( công dân Việt Nam hoặc người có gốc Việt Nam) chưa được đăng ký khai sinh tại cơ quan có thẩm quyền Việt Nam, có hồ sơ, giấy tờ cá nhân ( bản 7
10. chính hoặc bản sao được chứng thực hợp lệ) như: giấy tờ tùy thân; sổ hộ khẩu; sổ tạm trú; giấy tờ khác do cơ quan nhà nước có thẩm quyền của Việt Nam cấp, trong đó có ghi nơi sinh tại Việt Nam. 1.2.2.2. Đăng ký kết hôn Kết hôn cũng là một sự kiện hộ tịch quan trọng trong cuộc đời của cá nhân, kết hôn sẽ kéo theo các quyền, trách nhiệm về hôn nhân và gia đình. Đăng ký kết hôn (ĐKKH), cấp Giấy chứng nhận kết hôn tạo cơ sở pháp lý để nhà nước ghi nhận việc xác lập quan hệ vợ chồng và xác định thời điểm có hiệu lực của quan hệ hôn nhân, có ý nghĩa quan trọng trong việc giải quyết quyền, nghĩa vụ của vợ, chồng, cha, mẹ, con. - Đăng ký lại kết hôn Việc kết hôn đã được đăng ký tại cơ quan có thẩm quyền của Việt Nam trước ngày 01/01/2016 nhưng Sổ đăng ký kết hôn và bản chính Giấy chứng nhận kết hôn đều bị mất. Cả hai bên yêu cầu đăng ký lại kết hôn còn sống vào thời điểm yêu cầu đăng ký lại kết hôn. 1.2.2.3. Đăng ký giám hộ Giám hộ là việc cá nhân, tổ chức ( người giám hộ) được pháp luật quy định hoặc được cử để thực hiện việc chăm sóc và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của người chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự (người được giám hộ) (Khoản 1 Điều 46 Bộ Luật Dân sự năm 205). - Các trường hợp chấm dứt việc giám hộ Người được giám hộ đã có năng lực hành vi dân sự đầy đủ; Người được giám hộ chết; Cha, mẹ của người được giám hộ đã có đủ điều kiện để thực hiện quyền, nghĩa vụ của mình; Người được giám hộ được nhận làm con nuôi. - Đăng ký thay đổi giám hộ Người giám hộ được thay đổi trong trường hợp: - Người giám hộ không còn đủ các điều kiện quy định tại Bộ Luật Dân sự năm 2015; - Người giám hộ là cá nhân chết hoặc bị Tòa án tuyên bố hạn chế năng lực hành vi dân sự, có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi, mất năng lực hành vi dân sự, mất tích; pháp nhân làm giám hộ chấm dứt tồn tại; - Người giám hộ vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ giám hộ; 8