Tóm tắt Luận văn Quản lý nhà nước đối với hợp tác xã nông nghiệp ở Việt Nam

Nội dung tài liệu: Tóm tắt Luận văn Quản lý nhà nước đối với hợp tác xã nông nghiệp ở Việt Nam

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA THỊNH VĂN KHOA QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI HỢP TÁC XÃ NÔNG NGHIỆP Ở VIỆT NAM Chuyên ngành: Quản lý công Mã số: 62 34 04 03 TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ CÔNG HÀ NỘI, 2017
2. Công trình được hoàn thành tại: Học viện Hành chính Quốc gia Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS. Trang Thị Tuyết 2. PGS.TS. Nguyễn Đình Long Phản biện 1: TS. Nguyễn Ngọc Thao, Trưởng khoa Khoa Quản lý Tài chính công, Học viện Hành chính Quốc gia Phản biện 2: PGS.TS. Phạm Hùng, Hiệu trưởng Trường Cán bộ Quản lý nông nghiệp và phát triển nông thôn I Phản biện 3: PGS.TS. Bùi Quang Tuấn, Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển bền vững vùng, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng đánh giá luận án cấp Học viện Địa điểm: Phòng bảo vệ luận án tiến sĩ - Phòng họp B Nhà A, Học viện Hành chính Quốc gia. Số: 77 - Đường Nguyễn Chí Thanh - Quận Đống Đa - Hà Nội Thời gian: vào hồi 8 giờ 30 phút ngày 12 tháng 8 năm 2017 Có thể tìm hiểu luận án tại Thư viện Quốc gia Việt Nam hoặc thư viện của Học viện Hành chính Quốc gia.
3. PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Hợp tác xã (HTX) mà chủ yếu là HTX nông nghiệp là tổ chức kinh tế cơ bản của thành phần kinh tế tập thể - một thành phần kinh tế quan trọng trong nền kinh tế thị trường (KTTT) định hướng xã hội chủ nghĩa (XHCN) ở Việt Nam hiện nay. Có từ khá sớm trong nền kinh tế nước ta, HTX nông nghiệp không chỉ đóng góp cho tăng trưởng và phát triển kinh tế mà còn có đóng góp quan trọng trong phát triển văn hóa, đảm bảo an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội. Vì vậy, trong quá trình phát triển, Đảng và Nhà nước Việt Nam luôn quan tâm và có nhiều chính sách để phát triển HTX nông nghiệp và kinh tế tập thể nói chung. Tuy nhiên, trước yêu cầu phát triển KTTT định hướng XHCN trong điều kiện hội nhập quốc tế (HNQT) hiện nay, các HTX nông nghiệp ở Việt Nam vẫn trong tình trạng khó khăn, yếu kém kéo dài, với năng lực nội tại yếu, cơ sở vật chất nghèo nàn, trình độ công nghệ lạc hậu; năng lực, trình độ cán bộ quản lý trong khu vực HTX nông nghiệp còn nhiều hạn chế, chưa đáp ứng được nhiệm vụ sản xuất kinh doanh trong KTTT hiện nay; chính sách đối với cán bộ HTX nông nghiệp còn có nhiều bất cập; nhiều HTX hoạt động không đúng với nguyên tắc, chưa thực sự tuân thủ đầy đủ các quy định của Luật HTX; sự liên kết, hợp tác của các HTX nông nghiệp chưa chặt chẽ, hiệu quả thấp. Điều đó đòi hỏi cần thiết phải có sự nghiên cứu, hoàn thiện quản lý nhà nước đối với HTX nông nghiệp góp phần hoàn thiện thể chế KTTT định hướng XHCN trong điều kiện HNQT ở Việt Nam hiện nay. Mặt khác, trong bối cảnh thế giới hiện nay, sự phát triển của các HTX nông nghiệp ở nhiều nước đã chứng minh cho cộng đồng quốc tế thấy rằng, HTX nông nghiệp bảo đảm hài hòa cả hai trách nhiệm là phát triển kinh tế và trách nhiệm với xã hội. Trong đó, trách nhiệm xã hội được đánh giá rất cao và là điều kiện cơ bản cho sự tồn tại và phát triển của các HTX nông nghiệp. 1
4. Hơn nữa, cho đến nay, hầu như chưa có một công trình khoa học nào nghiên cứu một cách có hệ thống, bài bản liên quan trực tiếp đến quản lý nhà nước đối với HTX nông nghiệp. Từ những cơ sở lý luận và thực tiễn nêu trên, nghiên cứu sinh quyết định chọn đề tài: “Quản lý nhà nước đối với hợp tác xã nông nghiệp ở Việt Nam” để nghiên cứu trong khuôn khổ luận án tiến sỹ quản lý công. 2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục đích Luận án nhằm đạt 3 mục đích chính dưới đây: - Xây dựng khung lý thuyết nghiên cứu quản lý nhà nước đối với HTX nông nghiệp trên cơ sở kế thừa và phát triển các công trình nghiên cứu trước đây cũng như kinh nghiệm của một số quốc gia trên thế giới. - Đánh giá thực trạng quản lý nhà nước đối với HTX nông nghiệp ở Việt Nam giai đoạn 2005-2015. Rút ra những bất cập và nguyên nhân cơ bản của những bất cập trong thực hiện quản lý nhà nước đối với HTX nông nghiệp. - Đề xuất quan điểm, mục tiêu, phương hướng và các giải pháp tiếp tục hoàn thiện quản lý nhà nước đối với HTX nông nghiệp giai đoạn tới, góp phần nâng cao hiệu quả của nền kinh tế và hoàn thiện thể chế KTTT định hướng XHCN của Việt Nam. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt mục đích trên, luận án có nhiệm vụ: - Xây dựng khung lý thuyết về quản lý nhà nước đối với HTX nông nghiệp. - Phân tích và đánh giá thực trạng quản lý nhà nước đối với HTX nông nghiệp ở Việt Nam giai đoạn 2005-2015 trên cơ sở lý luận về quản lý nhà nước đối với HTX nông nghiệp. - Xây dựng những quan điểm, mục tiêu và phương hướng để hoàn thiện quản lý nhà nước đối với HTX nông nghiệp giai đoạn tới trên cơ sở 2
5. thực trạng phát triển HTX nông nghiệp và quản lý nhà nước đối với HTX nông nghiệp ở Việt Nam. - Luận giải đề xuất các giải pháp tiếp tục hoàn thiện quản lý nhà nước đối với HTX nông nghiệp ở Việt Nam giai đoạn tới. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận án là quản lý nhà nước đối với HTX nông nghiệp. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Về nội dung: Dưới góc độ khoa học quản lý công, nội dung nghiên cứu của luận án sẽ tập trung vào các chức năng của quản lý nhà nước, đó là: Xây dựng quy hoạch, kế hoạch; Ban hành và thực hiện các văn bản pháp luật; Ban hành và thực thi các chính sách; Công tác kiểm tra, giám sát; Tổ chức bộ máy quản lý nhà nước. - Về không gian: Quản lý nhà nước đối với HTX nông nghiệp trên lãnh thổ Việt Nam. - Về thời gian: Từ năm 2005 đến năm 2015 và định hướng nghiên cứu đến năm 2025. 4. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu 4.1. Phương pháp luận Luận án được nghiên cứu trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lênin về duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử; tư tưởng Hồ Chí Minh và các quan điểm của Đảng, pháp luật của Nhà nước Việt Nam trong quản lý nhà nước đối với HTX nông nghiệp. 4.2. Phương pháp nghiên cứu Luận án sử dụng phương pháp tiếp cận của khoa học quản lý công hiện đại và các phương pháp nghiên cứu cụ thể sau: - Phương pháp thu thập tài liệu. + Nghiên cứu tài liệu thứ cấp. + Thu thập thông tin. - Phương pháp xử lý và phân tích dữ liệu. 3
6. + Đối chiếu, so sánh. + Phân tích, tổng hợp. 5. Câu hỏi nghiên cứu và giả thuyết khoa học 5.1. Câu hỏi nghiên cứu - Vì sao quản lý nhà nước đối với HTX nông nghiệp ở Việt Nam chưa phát huy được vai trò của HTX nông nghiệp trong điều kiện phát triển KTTT và HNQT hiện nay? - Tiếp tục hoàn thiện quản lý nhà nước đối với HTX nông nghiệp ở Việt Nam giai đoạn tới cần có những giải pháp nào? 5.2. Giả thuyết khoa học - Nhà nước có vai trò vô cùng quan trọng trong việc định hướng, điều tiết, hỗ trợ để HTX nông nghiệp phát triển đúng hướng và đạt hiệu quả cao. - Hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước đối với HTX nông nghiệp sẽ được nâng cao nếu xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật, chính sách một cách khoa học và phù hợp nhất cho sự ra đời và phát triển của HTX nông nghiệp kiểu mới trong giai đoạn hiện nay. - Để nâng cao hiệu quả của HTX nông nghiệp ở Việt Nam hiện nay, cần phải xây dựng hệ thống tổ chức bộ máy nhà nước để quản lý HTX nông nghiệp theo hướng thành lập cơ quan nhà nước chuyên trách quản lý HTX nông nghiệp. 6. Những đóng góp mới của luận án - Luận án xây dựng và hoàn thiện lý luận về quản lý nhà nước đối với HTX nông nghiệp, gồm: + Xây dựng khái niệm quản lý nhà nước đối với HTX nông nghiệp. + Xác định được các nội dung của quản lý nhà nước đối với HTX nông nghiệp. + Xây dựng được khung lý thuyết về hoàn thiện quản lý nhà nước đối với HTX nông nghiệp. - Thông qua việc phân tích và đánh giá một cách khoa học về thực trạng triển HTX nông nghiệp và quản lý nhà nước đối với HTX 4
7. nông nghiệp ở Việt Nam, luận án có thể làm tài liệu cho việc thực hiện quản lý nhà nước đối với HTX nông nghiệp; đồng thời có thể sử dụng để nghiên cứu vận dụng cho loại hình kinh tế khác trong nền KTTT định hướng XHCN ở Việt Nam. - Các phương hướng và giải pháp tiếp tục hoàn thiện quản lý nhà nước đối với HTX nông nghiệp mà luận án đưa ra là tài liệu tham khảo có giá trị đối với cơ quan hoạch định chính sách phát triển HTX nông nghiệp và các cơ quan nghiên cứu; làm tài liệu giảng dạy, học tập về quản lý công, về quản lý nhà nước đối với HTX nông nghiệp. 7. Cấu trúc của luận án Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Danh mục tài liệu tham khảo và Phụ lục, nội dung Luận án được kết cấu thành 4 chương. Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến quản lý nhà nước đối với hợp tác xã nông nghiệp Chương 2: Cơ sở khoa học về quản lý nước đối với hợp tác xã nông nghiệp Chương 3: Thực trạng quản lý nhà nước đối với hợp tác xã nông nghiệp ở Việt Nam Chương 4: Phương hướng và giải pháp tiếp tục hoàn thiện quản lý nhà nước đối với hợp tác xã nông nghiệp ở Việt Nam Chƣơng 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI ĐỀ TÀI 1.1. Các công trình nghiên cứu đã công bố liên quan đến hợp tác xã nông nghiệp 1.1.1. Các công trình nghiên cứu trên thế giới Các công trình trên thế giới nghiên cứu về HTX nông nghiệp rất phong phú đã chỉ ra, HTX nông nghiệp là tổ chức tự chủ của những người tự nguyện tập hợp nhau lại nhằm thỏa mãn những nhu cầu và nguyện vọng chung về kinh tế, văn hóa và xã hội thông qua việc tham gia góp vốn và quản lý dân chủ. HTX nông nghiệp có vai trò quan trọng, 5
8. nên Chính phủ phải tăng cường sự quan tâm đến nông nghiệp và HTX nông nghiệp. 1.1.2. Các công trình nghiên cứu trong nước HTX nông nghiệp là tổ chức kinh tế tập thể do cá nhân, hộ gia đình, pháp nhân có nhu cầu lợi ích chung, tự nguyện góp vốn, góp sức lập ra theo quy định của pháp luật để phát huy sức mạnh của tập thể và từng xã viên tham gia HTX, cùng giúp nhau thực hiện có hiệu quả các hoạt động sản xuất kinh doanh và nâng cao đời sống vật chất, tinh thần, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. 1.2. Các công trình nghiên cứu đã công bố liên quan đến quản lý nhà nƣớc đối với HTX nông nghiệp 1.2.1. Các công trình nghiên cứu trên thế giới Các công trình trên thế giới đã đề cập vai trò của nhà nước đối với HTX nông nghiệp như: xây dựng các quy định; sự chứng nhận hoạt động của nhà nước và sự quản lý, kiểm tra. Đề cập đến tám bài học có ít nhiều liên quan đến vai trò và nội dung quản lý nhà nước đối với HTX nông nghiệp. 1.2.2. Các công trình nghiên cứu trong nước Khẳng định, nếu thiếu vắng sự quản lý nhà nước đối với HTX thì hoạt động của HTX khó giữ đúng được bản chất, nguyên tắc và tạo ra giá trị. Thậm chí ngay khi có sự quản lý của nhà nước nhưng ở nhiều nơi HTX vẫn biến tướng. Đề cập đến một số nội dung của quản lý nhà nước như: Các chính sách hỗ trợ phát triển; Bộ máy và hoạt động của các cơ quan nhà nước chuyên trách quản lý HTX các cấp; Công tác giám sát, kiểm tra, thanh tra và xử lý vi phạm đối với các HTX. 1.3. Những vấn đề chƣa đƣợc nghiên cứu trong các công trình đã công bố và định hƣớng nghiên cứu chủ yếu của luận án 1.3.1. Những vấn đề chưa được nghiên cứu trong các công trình đã công bố - điểm khác biệt so với luận án - Các công trình đã nghiên cứu về HTX khá toàn diện, nhưng chưa đi sâu nghiên cứu toàn diện về HTX nông nghiệp. Luận án sẽ đi sâu nghiên cứu toàn diện về HTX nông nghiệp. 6
9. - Các công trình đã nghiên cứu và chỉ ra một số nội dung của quản lý nhà nước đối với HTX nông nghiệp, nhưng những nội dung này chưa được xây dựng trên một lý thuyết khoa học nào. Luận án tập trung nghiên cứu các nội dung cơ bản của quản lý nhà nước đối với HTX nông nghiệp trên cơ sở tiếp cận chức năng của quản lý nhà nước. - Các công trình nghiên cứu trong nước về HTX nông nghiệp và quản lý nhà nước đối với HTX nông nghiệp chủ yếu được nghiên cứu trước Luật HTX năm 2012. Có nhiều thay đổi trong tổ chức và hoạt động của HTX theo Luật 2012. Vì vậy, luận án sẽ tập trung nghiên cứu để đưa ra phương hướng và giải pháp tiếp tục hoàn thiện quản lý nhà nước đối với HTX nông nghiệp theo Luật HTX năm 2012. 1.3.2. Định hướng nghiên cứu chủ yếu của luận án - Xây dựng luận cứ khoa học của quản lý nhà nước đối với HTX nông nghiệp. - Tìm kiếm những bài học kinh nghiệm về quản lý nhà nước đối với HTX nông nghiệp của một số nước trên thế giới cho Việt Nam. - Nghiên cứu thực trạng quản lý nhà nước đối với HTX nông nghiệp ở Việt Nam hiện nay để cung cấp cơ sở thực tiễn cho việc hoàn thiện quản lý nhà nước đối với HTX nông nghiệp ở Việt Nam trong thời gian tới. - Đề xuất quan điểm, mục tiêu, phương hướng, các giải pháp chủ yếu để hoàn thiện quản lý nhà nước đối với HTX nông nghiệp ở Việt Nam trong thời gian tới. Chƣơng 2 CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI HỢP TÁC XÃ NÔNG NGHIỆP 2.1. Những vấn đề lý luận về hợp tác xã nông nghiệp 2.1.1. Khái niệm hợp tác xã nông nghiệp 2.1.1.1. Hợp tác xã HTX là một loại hình kinh tế hợp tác - một hình thức tổ chức kinh tế đặc thù trong hệ thống các loại hình tổ chức kinh tế đa dạng, là tổ chức kinh tế tự chủ, có vốn, quỹ và tài sản chung, có cơ cấu tổ chức 7
10. chặt chẽ, có tư cách pháp nhân. HTX được thành lập trên tinh thần tự nguyện, tự trợ giúp, tự chịu trách nhiệm, dân chủ, bình đẳng, công bằng và đoàn kết của các thành viên tham gia. 2.1.1.2. Hợp tác xã nông nghiệp HTX nông nghiệp là tổ chức kinh tế tự chủ, do nông dân và những người có nhu cầu, lợi ích chung, tự nguyện cùng góp vốn, góp sức lập ra theo quy định của pháp luật để phát huy sức mạnh của tập thể và từng thành viên nhằm giúp nhau thực hiện có hiệu quả các hoạt động dịch vụ hỗ trợ cho kinh tế hộ và kinh doanh trong lĩnh vực sản xuất, chế biến, tiêu thụ các sản phẩm nông lâm ngư nghiệp và kinh doanh các ngành nghề khác ở nông thôn, phục vụ cho sản xuất nông nghiệp. Theo lĩnh vực hoạt động, HTX nông nghiệp gồm 3 loại hình cơ bản: HTX nông nghiệp chuyên ngành; HTX nông nghiệp dịch vụ; HTX nông nghiệp sản xuất kinh doanh và dịch vụ tổng hợp. HTX nông nghiệp có các đặc trưng cơ bản sau: - HTX nông nghiệp là một tổ chức kinh tế tập hợp đông đảo nông dân ở nông thôn - lực lượng lao động chiếm tỷ trọng lớn nhất trong xã hội ở các nước đang phát triển. - Mục tiêu chính của HTX nông nghiệp là các thành viên cùng tương trợ, giúp đỡ nhau để phát triển. - HTX nông nghiệp là tổ chức kinh tế của những người yếu thế nhất về trình độ dân trí, trình độ nghề nghiệp, vốn, cơ sở vật chất - kỹ thuật so với các loại hình doanh nghiệp khác. - Đối tượng sản xuất của HTX nông nghiệp là cây trồng, vật nuôi, nên bị chi phối bởi các quy luật tự nhiên. 2.1.2. Vai trò của hợp tác xã nông nghiệp đối với phát triển kinh tế - xã hội Thứ nhất, HTX nông nghiệp đóng vai trò“bà đỡ” cho các thành viên phát triển kinh tế, đồng thời có những đóng góp trực tiếp, quan trọng vào sự tăng trưởng, phát triển chung của nền kinh tế. 8