Luận văn Vấn đề tự chủ Đại học trên báo điện tử Việt Nam hiện nay

Nội dung tài liệu: Luận văn Vấn đề tự chủ Đại học trên báo điện tử Việt Nam hiện nay

1. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ---------------------------------------- NGÔ SỸ ĐIỀN VẤN ĐỀ TỰ CHỦ ĐẠI HỌC TRÊN BÁO ĐIỆN TỬ VIỆT NAM HIỆN NAY LUẬN VĂN THẠC SĨ BÁO CHÍ HÀ NỘI - 2020
2. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN --------------------------------------- NGÔ SỸ ĐIỀN VẤN ĐỀ TỰ CHỦ ĐẠI HỌC TRÊN BÁO ĐIỆN TỬ VIỆT NAM HIỆN NAY Chuyên ngành:Báo chí học Mã số: 60 32 01 01 LUẬN VĂN THẠC SĨ BÁO CHÍ Ngƣời hƣớng dẫn khoa học Chủ tịch Hội đồng TS. Nguyễn Thị Thoa PGS.TS Nguyễn Thị Thanh Huyền HÀ NỘI – 2020
3. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Nội dung và các trích dẫn nêu trong luận văn có xuất xứ rõ ràng và trung thực. Các kết luận trong luận văn chưa được công bố trong các công trình nghiên cứu khác.Luận văn có kế thừa, tham khảo và sử dụng các tài liệu, thông tin trong những công trình nghiêncứu, các tạp chí, sách báo,....có liên quan tới đề tài theo danh mục tài liệu tham khảo của luận văn. Hà Nội, ngày 08 tháng 01 năm 2020 Tác giả luận văn NGÔ SỸ ĐIỀN
4. LỜI CẢM ƠN Lời đầu tiên, lời cảm ơn chân thành nhất, tác giả xin trân trọng gửi đến TS. Nguyễn Thị Thoa, người đã tận tình hướng dẫn và giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình thực hiện luận văn. Tác giả cũng bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đếncác thầy cô giáođã hết lòng truyền đạt kiến thức, các cơ quan, các đồng nghiệp đãchia sẻ kinh nghiệm, giúp đỡ tác giả thu thập tài liệu đểhoàn thành luận văn. Cảm ơn sự quan tâm của gia đình, bạn bè và người thân đã động viên, giúp đỡ, tạo điều kiện tốt nhất để tác giả có thể hoàn thành luận văn này. Hà Nội, ngày 08 tháng 01 năm 2019 Tác giả luận văn NGÔ SỸ ĐIỀN
5. MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................... 1 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài .................................................... 3 3.Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................. 9 4.Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .................................................................. 9 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu ................................................. 10 6. Đóng góp mới về khoa học và ý nghĩa của đề tài ....................................... 11 7. Kết cấu của luận văn ................................................................................... 12 CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VẤN ĐỀ TỰ CHỦ ĐẠI HỌC TRÊN BÁO ĐIỆN TỬ VIỆT NAM ......................................................................... 13 1.1. Các khái niệm cơ bản ............................................................................. 13 1.1.1. Báo chí ................................................................................................... 13 1.1.2. Báo điện tử ............................................................................................ 14 1.1.3. Truyền thông ......................................................................................... 15 1.1.4.Tự chủ ..................................................................................................... 17 1.1.5.Tự chủ đại học ........................................................................................ 19 1.2. Quan điểm của Đảng, Nhà nƣớc về vấn đề tự chủ đại học ................ 23 1.3. Nguyên tắc và nội dung truyền thông về tự chủ đại học trên báo điện tử Việt Nam .................................................................................................... 29 1.3.1. Nguyên tắ c và đạo đức truyề n thông về tự chủ đại họ c trên báo đ iệ n tử ............................................................................ 29 1.3.2. Tiêu chí nội dung truyền thông về tự chủ đại học trên báo điện tử .......... 32 1.4. Một số khung lý thuyết cơ bản để luận giải vấn đề nghiên cứu ........ 36 1.4.1. Lý thuyết đóng khung ............................................................................ 36 1.4.2. Lý thuyết thiết lập chương trình nghị sự ................................................... 38 Tiểu kết chương 1 ............................................................................................ 40
6. CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNGVẤN ĐỀ TỰ CHỦ ĐẠI HỌC TRÊN BÁO ĐIỆN TỬ VIỆT NAM HIỆN NAY .............................................................. 41 2.1. Giới thiệu về các báo khảo sát ............................................................... 41 2.1.1. Báo điện tử Giáo dục & Thời đại (giaoducthoidai.vn; gdtd.vn): ......... 41 2.1.2. Báo điện tử Dân trí (dantri.com.vn): .................................................... 42 2.1.3. Báo Vietnamnet.vn ................................................................................ 43 2.1.4. Báo Tuoitre.vn ....................................................................................... 44 2.2.Tần suất tin, bài về tự chủ đại học trên báo điện tử Việt Nam hiện nay ... 45 2.3. Thực trạng nội dung truyền thông về tự chủ đại học trên các tờ báo điện tử khảo sát ............................................................................................. 48 2.3.1. Báo điện tử truyền thông về chính sách tự chủ đại học ........................ 49 2.3.2. Báo điện tử truyền thông về cơ hội thành công của các trường trong tự chủ đại học ...................................................................................................... 52 2.3.3. Báo điện tử truyền thông về bất cập trong tự chủ ................................ 55 2.4. Thực trạng hình thức chuyển tải nội dung về tự chủ đại họctrên báo điện tử ............................................................................................................. 58 2.4.1. Nguồn tư liệu được sử dụng .................................................................. 58 2.4.2. Thể loại báo chí .................................................................................... 59 2.4.3.Cấu trúc thông điệptrong tác phẩm báo chívề tự chủ đại học .............. 62 2.4.4.Ngôn ngữ, hình ảnh ................................................................................ 65 2.4.5. Về phản hồi của công chúng (comment) ............................................... 66 2.5. Đánh giá chung ....................................................................................... 68 Tiểu kết chương 2 ............................................................................................ 82 CHƢƠNG 3. PHƢƠNG HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁPTĂNG CƢỜNG TRUYỀN THÔNG VỀ TỰ CHỦ ĐẠI HỌC TRÊN BÁO ĐIỆN TỬ TRONG THỜI GIAN TỚI ........................................................................... 83 3.1. Phƣơng hƣớng truyền thông về tự chủ đại học ................................... 83
7. 3.1.1.Truyền thông nhất quán quan điểm của Đảng, Nhà nước về tăng cường quyền tự chủ cho các cơ sở giáo dục đại học ................................................. 83 3.1.2. Truyền thông nhấn mạnh vào các vấn đề trọng tâm của tự chủ đại học84 3.2. Đề xuất giải pháp nhằm tăng cƣờng truyền thông về tự chủ đại học trên báo điện tử thời gian tới ....................................................................... 87 3.2.1. Đối với các đơn vị báo điện tử .............................................................. 87 3.2.2.Đối với cơ quan quản lý nhà nước ......................................................... 93 3.2.3. Đối với ngành Giáo dục và Đào tạo ..................................................... 98 Tiểu kết chương 3 .......................................................................................... 101 KẾT LUẬN .................................................................................................. 102 TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 105 PHỤ LỤC
8. DANH MỤCHÌNH, BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1. Tỉ lệ các tin, bài về tự chủ đại học trên các tờ báo điện tử khảo sát..................................................................................................................... 49 Biểu đồ 2.2. Tỉ lệ các tin, bài về chính sách trong tự chủ đại học trên các tờ báo điện tử khảo sát ......................................................................................... 49 Biểu đồ 2.3. Tỉ lệ tin, bài viết về những cơ hội thành công trong tự chủ đại học trên các tờ báo điện tử khảo sát ................................................................ 52 Biểu đồ 2.4. Tỉ lệ các tin, bài viết về những bất cập trong tự chủ đại học trên các tờ báo điện tử khảo sát .............................................................................. 55 Biểu đồ 2.5. Tỉ lệ nguồn tư liệuvề tự chủ đại họctrên báo điện tử được khảo sát..................................................................................................................... 59 Biểu đồ 2.6. Thể loại tác phẩm báo chí về tự chủ đại học trên các báo điện tử khảo sát ............................................................................................................ 61 Biểu đồ 2.7. Phong cách ngôn ngữ được sử dụng trong tin, bài báo chí về vấn đề tự chủ đại học ............................................................................................. 65 Biểu đồ 2.8. Số lượng hình ảnh sử dụng trong các tin, bài về tự chủ đại họctrên báo điện tử khảo sát ............................................................................ 66
9. MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Tự chủ đại học là xu thế phát triển tất yếu, nhằm đáp ứng với yêu cầu của thực tiễn khách quan và hội nhập quốc tế. Năm 2012, Quốc hội ban hành Luật Giáo dục đại học, có hiệu lực kể từ ngày 01/01/2013. Luật này đã đặt vấn đề về quyền tự chủ của các cơ sở giáo dục đại học. Cụ thể: Tại Điều 32 của Luật này có nêu: “Cơ sở giáo dục đại học tự chủ trong các hoạt động chủ yếu thuộc các l nh vực t ch c và nhân sự, tài chính và tài sản, đào tạo, khoa học và công nghệ, hợp tác quốc tế, bảo đảm chất lượng giáo dục đại học. Cơ sở giáo dục đại học thực hiện quyền tự chủ ở m c độ cao hơn phù hợp với năng lực, kết quả xếp hạng và kết quả kiểm định chất lượng giáo dục.Cơ sở giáo dục đại học không c n đủ năng lực thực hiện quyền tự chủ hoặc vi phạm pháp luật trong quá trình thực hiện quyền tự chủ, tùy thuộc m c độ, bị xử lý theo quy định của pháp luật”. Ngày 24/10/2014, Chính phủ ban hành Nghị quyết số: 77/NQ-CP “Về thí điểm đ i mới cơ chế hoạt động đối với các cơ sở giáo dục đại học công lập giai đoạn 2014-2017”. Có thể thấy, tự chủ đại học là chủ trương lớn được Đảng, Nhà nước quan tâm, nhằm góp phần phát triển giáo dục đại học, tạo nguồn nhân lực cho đất nước.Trên tinh thần đó, báo điện tử đã có những phản ánh đa chiều, với những góc nhìn khác nhau về chủ trương này, trong đó tập trungchủ yếu ở cácnhóm thông tin sau: Thứ nhất, khẳng định tự chủ đại là xu thế tất yếu của các trường đại học Thứ hai, quy định về quyền tự chủ của các trường đại vẫn còn chung chung và bị giới hạn rất nhiều bởi các luật khác, vô hình trung đã trở thành “rào cản” trong quá trình thực hiện quyền tự chủ của các trường.Chính vì vậy,cần sửa Luật Giáo dục đại học để kiến tạo một môi trường giáo dục đào tạo minh bạch, công khai, trong đó, cơ sở giáo dục đại học phát huy được quyền tự chủ của mình. 1
10. Qua khảo sát và nghiên cứu thực tiễn trên báo điện tử cho thấy, một số cơ quan báo còn nhận thức chưa đầy đủ về quyền tự chủ của các trường đại học, nhiều bài báo còn nhầm lẫn giữa tự chủ với tự do. Trước thực trạng trên, tác giả đã mạnh dạn chọn và nghiên cứu đề tài “Vấn đề tự chủ đại học trên báo điện tử Việt Nam hiện nay”, nhằm làm sáng tỏ hơn nữa vai trò của báo điện tử trong việc truyền thôngvề vấn đề tự chủ của các trường đại học hiện nay, đồng thời đánh giá những thành công và các mặt còn hạn chế của báo điện tử khi thông tin, tuyên truyền về vấn đề này. Hơn nữa, đây là vấn đề quan trọng, cấp thiết và có tính thời sự cao nhưng chưa được quan tâm đúng mức, trong khi xã hội đòi hỏi thông tin trên báo điện tử về vấn đề tự chủ đại học cần đượcnghiên cứukhoa học một cách bài bản, nghiêm túc. Do vậy, việcnghiên cứu đề tài “Vấn đề tự chủ đại học trên báo điện tử Việt Nam hiện nay” là rất cần thiết, có thể ứng dụng vào thực tiễn công việc làm báo về giáo dục hiện nay. Mặt khác, vấn đề tự chủ là xu thế tất yếu và sẽ được thực hiện lâu dài, báo chí sẽ song hành cả một quá trình chứ không chỉ 1 đến 2 năm. Do đó, việc thực hiện đề tài này sẽ giúp các cơ quan báo chí có cách nhìn khách quan hơn, đúng đắn hơn về vấn đề tự chủđại học, từ đó có những bài viết chuyên sâu, trí tuệ, có những hiến kế về thực hiện quyền tự chủ của các trường một cách hiệu quả. Bản thân tác giả là một phóng viên của tờ báo ngành Giáo dục – Báo Giáo dục & Thời đại và chuyên trách về lĩnh vực Giáo dục, trong đó có giáo dục đại học. Những năm làm nghề, tác giả chưa thực sự hài lòng với công việc của mình, cũng như kế hoạch tuyên truyền của Tòa soạn về vấn đề tự chủ đại học. Hầu hết các bài viết đều “một màu”, thông tin chủ yếu thiên về mô tả, thiếu chiều sâu và thiếu tính phản biện. Vì vậy, rất cần có nghiên cứu khoa học để đánh giá tác động của bài viết đối với người đọc, từ đó có điều chỉnh phù hợp trong quá trình thông tin, tuyên truyền về vấn đề này. 2