Luận văn Tội mua bán trái phép chất ma túy trên địa bàn Thành phố Đà Nẵng. Tình hình, nguyên nhân và điều kiện, phòng ngừa

Nội dung tài liệu: Luận văn Tội mua bán trái phép chất ma túy trên địa bàn Thành phố Đà Nẵng. Tình hình, nguyên nhân và điều kiện, phòng ngừa

1. VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI PHẠM PHÚ HƯNG TỘI MUA BÁN TRÁI PHÉP CHẤT MA TÚY TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG: TÌNH HÌNH, NGUYÊN NHÂN VÀ ĐIỀU KIỆN, PHÒNG NGỪA LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC HÀ NỘI, năm 2019
2. VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI PHẠM PHÚ HƯNG TỘI MUA BÁN TRÁI PHÉP CHẤT MA TÚY TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG: TÌNH HÌNH, NGUYÊN NHÂN VÀ ĐIỀU KIỆN, PHÒNG NGỪA Ngành: Tội phạm học và Phòng ngừa tội phạm Mã số: 8.38.01.05 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. PHẠM VĂN TỈNH HÀ NỘI, năm 2019
3. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn Thạc sĩ Luật học “Tội mua bán trái phép chất ma túy trên địa bàn thành phố Đà Nẵng: Tình hình, nguyên nhân và điều kiện, phòng ngừa” là hoàn toàn trung thực và không trùng lặp với các đề tài khác trong cùng lĩnh vực. Các thông tin, tài liệu trình bày trong luận văn đã được ghi rõ nguồn gốc. Luận văn này là công trình nghiên cứu của cá nhân tôi dưới sự hướng dẫn khoa học của PGS.TS. Phạm Văn Tỉnh. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam đoan này. Tác giả luận văn PHẠM PHÚ HƯNG
4. MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1. TÌNH HÌNH TỘI MUA BÁN TRÁI PHÉP CHẤT MA TÚY TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG ...................................... 7 1.1. Phần hiện của tình hình tội mua bán trái phép chất ma túy trên địa bàn thành phố Đà Nẵng ........................................................................................... 7 1.2. Phần ẩn của tình hình tội mua bán trái phép chất ma túy trên địa bàn thành phố Đà Nẵng ......................................................................................... 25 Tiểu kết Chương 1 ........................................................................................... 31 CHƯƠNG 2. NGUYÊN NHÂN VÀ ĐIỀU KIỆN CỦA TÌNH HÌNH TỘI MUA BÁN TRÁI PHÉP CHẤT MA TÚY TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG ............................................................................. 34 2.1. Những yếu tố thuộc môi trường sống ở thành phố Đà Nẵng ................... 34 2.2. Những yếu tố tiêu cực thuộc về chủ thể của tội phạm ............................. 44 2.3. Các yếu tố tiêu cực thuộc về tình huống tội phạm ................................... 49 Tiểu kết Chương 2 ........................................................................................... 51 CHƯƠNG 3. GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ PHÒNG NGỪA TỘI MUA BÁN TRÁI PHÉP CHẤT MA TÚY TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG ............................................................................. 52 3.1. Dự báo tình hình tội mua bán trái phép chất ma túy trên địa bàn thành phố Đà Nẵng .................................................................................................... 52 3.2. Các giải pháp phòng ngừa tội mua bán trái phép chất ma túy trên địa bàn thành phố Đà Nẵng ................................................................................... 54 Tiểu kết Chương 3 ........................................................................................... 72 KẾT LUẬN .................................................................................................... 74 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
5. DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ANTT An ninh trật tự BLHS Bộ luật hình sự CAND Công an nhân dân CHXHCN Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa CMT Chất ma túy CSĐT Cảnh sát điều tra CSĐTTP Cảnh sát điều tra tội phạm HSST Hình sự sơ thẩm MTTH Ma túy tổng hợp NXB Nhà xuất bản PPHS Phạm pháp hình sự TAND Tòa án nhân dân THTP Tình hình tội phạm TNHS Trách nhiệm hình sự TTHS Tố tụng hình sự TTXH Trật tự xã hội UBND Ủy ban Nhân dân VKSND Viện kiểm sát Nhân dân XHCN Xã hội chủ nghĩa
6. MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Đà Nẵng là thành phố trực thuộc trung ương lớn nhất ở khu vực miền Trung và Tây Nguyên. Diện tích toàn thành phố tính đến tháng 01/2018 là 1.256,53 km², bao gồm 06 quận (Hải Châu, Thanh Khê, Liên Chiểu, Ngũ Hành Sơn, Sơn Trà, Cẩm Lệ) và 02 huyện (Hòa Vang, Hoàng Sa). Thành phố nằm ở trung độ trục giao thông Bắc - Nam về đường bộ, đường sắt, đường thuỷ và đường hàng không, là một trong những cửa ngõ giao lưu với các nước trong khu vực và trên thế giới, là điểm cuối của tuyến hành lang kinh tế Đông - Tây, trải dài từ Việt Nam, Lào, Thái Lan và Burma (Myanmar). Phía Bắc giáp tỉnh Thừa Thiên - Huế, Tây và Nam giáp tỉnh Quảng Nam, Đông giáp Biển Đông. Hiện nay, thành phố Đà Nẵng là một trong 13 đô thị loại I của Việt Nam. Dân số Đà Nẵng ước tính cuối năm 2018 là 1.215.000 người, phân theo địa bàn thành thị 829.400 nhân khẩu và nông thôn 122.260 nhân khẩu, số người từ các tỉnh, thành phố khác đến tạm trú để làm ăn là 108.627 người. Trong đó, người Kinh chiếm 99,4%, nữ chiếm khoảng 50.91%, nam 49.09%, tỷ lệ tăng dân số cơ học hằng năm là 2,62% cao hơn so với cả nước là 1,2%. Cùng với sự phát triển của cả nước, trong những năm qua, tình hình kinh tế - xã hội của thành phố Đà Nẵng đã có những bước phát triển đáng kể, đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân không ngừng được cải thiện và nâng cao. Những đặc điểm về địa lý, tự nhiên, văn hóa, dân cư nêu trên đã góp phần tạo nên những khả năng, điều kiện thuận lợi trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội của thành phố nhưng cũng đặt ra những thách thức không nhỏ trong công tác quản lý xã hội, quản lý văn hóa, quản lý con người, được biểu hiện tập trung ở các dạng tệ nạn xã hội cũng như các loại tội phạm, trong đó có tệ nạn và tội phạm về ma túy, một loại hiểm họa có sức hủy hoại mọi giá 1
7. trị xã hội, hủy hoại nòi giống và hủy hoại cả bản thân con người. Trong nhiều năm qua, Đảng và chính quyền cấp Trung ương cũng như địa phương (Đà Nẵng) liên tục quan tâm chỉ đạo sát sao công tác phòng, chống tệ nạn nói chung và tội phạm ma túy nói riêng, song tình hình tội phạm (THTP) về ma túy trên địa bàn thành phố Đà Nẵng vẫn tồn tại và chiếm tỷ phần không nhỏ. Trong 05 năm (2014 - 2018), Tòa án Nhân dân (TAND) các cấp thuộc thành phố Đà Nẵng đã tiến hành xét xử hình sự sơ thẩm (HSST) 688 vụ, với 980 bị cáo phạm các tội về ma túy, chiếm 18,8 % số vụ; 15,8% số bị cáo trong THTP tại thành phố Đà Nẵng. Trong đó, tội mua bán trái phép chất ma túy (CMT) là 272 vụ, 432 bị cáo, chiếm 39,5% số vụ và 44,1% số bị cáo, tức là tội phạm này chiếm tỷ phần đặc biệt cao. Vậy tại sao các tội phạm về ma túy nói chung và tội mua bán trái phép CMT nói riêng vẫn xảy ra và duy trì ở mức độ cao như vậy? Thực tế này đòi hỏi phải có nghiên cứu chuyên sâu trên nền tảng hướng dẫn của khoa học chuyên ngành, hoặc theo hướng chống, hoặc theo hướng phòng ngừa. Và ở đây, đề tài được chọn theo hướng phòng ngừa với tên gọi cụ thể là: “Tội mua bán trái phép chất ma túy trên địa bàn thành phố Đà Nẵng: Tình hình, nguyên nhân và điều kiện, phòng ngừa”, tức là đề tài lấy chuyên ngành tội phạm học và phòng ngừa tội phạm làm cơ sở lý luận để thực hiện việc nghiên cứu trên một địa bàn cụ thể - thành phố Đà Nẵng, trong thời gian 05 năm (từ 2014 đến 2018). 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài 2.1. Các công trình lý luận tội phạm học Để có cơ sở thực hiện đề tài, các công trình khoa học sau đây đã được nghiên cứu: - “Tội phạm học, Luật Hình sự, Luật Tố tụng Hình sự Việt Nam” Nxb. Chính trị quốc gia, 1994; - “Tội phạm học Việt nam-Một số vấn đề lý luận và thực tiễn” của Viện Nhà nước và Pháp luật, Nxb. CAND, năm 2000; 2
8. - “Một số vấn đề lý luận về tình hình tội phạm ở Việt Nam” của PGS.TS. Phạm Văn Tỉnh, Nxb. Tư pháp, 2007; - Giáo trình “Tội phạm học” của GS.TS. Võ Khánh Vinh, Nxb CAND, tái bản năm 2003, 2013; - Giáo trình “Tội phạm học” của Học viện Cảnh sát Nhân dân, Nxb. CAND, 2002, 2013; Các công trình nêu trên thực sự cần thiết, là cơ sở cho việc thực hiện đề tài luận văn. 2.2. Các công trình nghiên cứu liên quan trực tiếp đến vấn đề phòng, chống tội phạm về ma túy. - Ở cấp độ luận án tiến sỹ, có các đề tài khoa học sau: + Vũ Quang Vinh (2003), Hoạt động phòng ngừa các tội phạm về ma túy của lực lượng Cảnh sát Nhân dân, Luận án tiến sỹ Luật học, Học viện CSND, Hà Nội. + Ngô Đại Tuấn (2006), Hoạt động phòng ngừa và điều tra các tội phạm về ma túy của lực lượng Công an cấp huyện, Học viện CSND, Hà Nội. + Nguyễn Tuyết Mai (2007), Đấu tranh phòng chống các tội phạm ma túy ở Việt Nam, Đại học Luật Hà Nội. - Ở cấp độ luận văn thạc sỹ, gồm các đề tài sau: + Đỗ Tiến Dũng (2013), Tội tàng trữ, vận chuyển, mua bán trái phép chất ma túy trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh: Tình hình, nguyên nhân và giải pháp phòng chống, Học viện Khoa học Xã hội, Hà Nội. + Phạm Hồng Thủy (2016), Tội tàng trữ, vận chuyển, mua bán trái phép chất ma túy trong Luật Hình sự Việt Nam (trên cơ sở số liệu thực tiễn xét xử tại địa bàn thành phố Đà Nẵng), Khoa luật Đại học Quốc gia, Hà Nội. - Ở cấp độ bài viết về tội phạm và ma túy đăng trên các tạp chí chuyên ngành như: 3
9. + Nguyễn Tiến Dũng (2018), Thực trạng lo ngại về ma túy, tội phạm ma túy - những hạn chế, nguyên nhân và một số kiến nghị, Tạp chí TAND, Hà Nội. + Lăng Sỉ U Đôm (2018), Nguyên nhân và điều kiện của tội phạm tàng trữ, vận chuyển, mua bán trái phép chất ma túy ở Nước CHDCND Lào, Tạp chí CSND, Hà Nội. + Bùi Thị Quỳnh Phương (2018), Phòng ngừa tội phạm ma túy trong tiến trình hội nhập Quốc tế, Tạp chí TAND, Hà Nội. Các đề tài khoa học được nêu trên đều liên quan trực tiếp hoặc gián tiếp đến công tác đấu tranh, phòng ngừa tội phạm về ma túy trên phạm vi cả nước hoặc một địa bàn cụ thể và đều có giá trị kế thừa đối với việc nghiên cứu đề tài: “Tội mua bán trái phép chất ma túy trên địa bàn thành phố Đà Nẵng: Tình hình, nguyên nhân và điều kiện, phòng ngừa”. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Thông qua việc làm rõ tình hình tội mua bán trái phép CMT trên địa bàn thành phố Đà Nẵng (từ năm 2014 đến năm 2018) để xác định nguyên nhân và điều kiện của tình hình tội phạm này, từ đó đưa ra các dự báo và kiến nghị những giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác phòng ngừa tội phạm mua bán trái phép CMT trên địa bàn thành phố Đà Nẵng. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục đích trên, tác giả đặt ra và thực hiện những nhiệm vụ sau: + Làm rõ tình hình tội mua bán trái phép CMT trên địa bàn thành phố Đà Nẵng từ năm 2014 đến năm 2018; + Phân tích, xác định nguyên nhân, điều kiện của tình hình tội mua bán trái phép CMT trên địa bàn thành phố Đà Nẵng từ năm 2014 đến năm 2018; + Đánh giá hiện trạng hoạt động phòng ngừa tội mua bán trái phép CMT trên địa bàn thành phố Đà Nẵng những năm qua; 4
10. + Dự báo một cách khoa học về tình hình tội mua bán trái phép CMT trên địa bàn thành phố Đà Nẵng trong thời gian tới; + Xây dựng các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác phòng ngừa tội mua bán trái phép CMT trên địa bàn thành phố Đà Nẵng. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài được xác định ngay trong tên đề tài, tức là xác định quy luật vận động của khách thể nghiên cứu - tình hình tội mua bán trái phép CMT trên địa bàn thành phố Đà Nẵng, nói cách khác là đi tìm nguyên nhân và điều kiện của hiện tượng xã hội tiêu cực, cũng như tìm mối liên hệ của nó với các hiện tượng, quá trình kinh tế - xã hội khác. 4.2. Phạm vi nghiên cứu + Xét về mặt nội dung, đề tài này phải được nghiên cứu trong phạm vi tội phạm học, thuộc chuyên ngành Tội phạm học và phòng ngừa tội phạm, tức là cả ba vấn đề mà tên đề tài đề cập phải có sự gắn kết với nhau tạo thành một chỉnh thể tương thích với đặc thù thành phố Đà Nẵng. Trong đó, các vấn đề đã nêu trong tên đề tài đã có lý luận tội phạm học dẫn dắt, những lý luận đó phải được áp dụng để nghiên cứu thực tế trên địa bàn thành phố Đà Nẵng; + Xét về thời gian và địa bàn (không gian), khi nghiên cứu về hiện trạng, thì cả ba vấn đề đều được xem xét trên địa bàn thành phố Đà Nẵng trong thời gian 05 năm, từ năm 2014 đến năm 2018; + Xét về tội danh, đề tài chỉ nghiên cứu tội “Mua bán trái phép chất ma túy”, được quy định tại Điều 251 BLHS hiện hành, tức là vào thời gian Bộ luật này chưa có hiệu lực, việc nghiên cứu phải được thực hiện trên cơ sở số liệu thống kê thường xuyên của Tòa án về tội: “Tàng trữ, vận chuyển, mua bán hoặc chiếm đoạt trái phép chất ma túy” (Điều 194), bằng phương pháp thống kê tách riêng tội mua bán trái phép CMT. 5