Luận văn Thực trạng và giải pháp nâng cao chất lượng cuộc sống dân cư tỉnh Bắc Giang

Nội dung tài liệu: Luận văn Thực trạng và giải pháp nâng cao chất lượng cuộc sống dân cư tỉnh Bắc Giang

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Ngô Thị Quyên THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG CUỘC SỐNG DÂN CƯ TỈNH BẮC GIANG LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐỊA LÍ HỌC Thành phố Hồ Chí Minh – 2018
2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Ngô Thị Quyên THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG CUỘC SỐNG DÂN CƯ TỈNH BẮC GIANG Chuyên ngành : Địa lí học Mã số : 8310501 LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐỊA LÍ HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. ĐÀM NGUYỄN THÙY DƯƠNG Thành phố Hồ Chí Minh – 2018
3. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn này là công trình nghiên cứu khoa học thực sự của cá nhân tôi. Các số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này chưa được công bố trong bất cứ một công trình nghiên cứu nào khác. Các bảng biểu, số liệu, nội dung trình bày trong luận văn này được tổng hợp, tính toán dựa trên nguồn số liệu thống kê của các huyện, thành phố của tỉnh Bắc Giang và của Việt Nam, nguồn tham khảo được trích dẫn đầy đủ và trung thực, đảm bảo tuân thủ các quy định về bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ. Tôi xin chịu trách nhiệm về đề tài nghiên cứu của mình. Tác giả luận văn Ngô Thị Quyên
4. LỜI CẢM ƠN Trong quá trình thực hiện luận văn tốt nghiệp chuyên ngành Địa lí học với đề tài: “Thực trạng và giải pháp nâng cao chất lượng cuộc sống dân cư tỉnh Bắc Giang”, bên cạnh sự nỗ lực và cố gắng của bản thân, tôi đã nhận được sự giúp đỡ, hướng dẫn tận tình của các thầy cô cùng với sự quan tâm, động viên từ người thân trong gia đình, bạn bè và cơ quan nơi đang công tác. Để hoàn thành được luận văn tốt nghiệp này, đầu tiên tôi xin được gửi lời cảm ơn chân thành và lòng biết ơn sâu sắc nhất tới TS. Đàm Nguyễn Thùy Dương, là giáo viên đã trực tiếp dìu dắt, hướng dẫn, chỉ bảo tận tình, cho tôi những kiến thức quý báu và giúp đỡ tôi về mọi mặt trong suốt quá trình thực hiện để hoàn thành luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn quý Thầy, Cô giáo trong khoa Khoa Địa lí Trường Đại học Sư phạm TP. Hồ Chí Minh đã tận tình giảng dạy, cung cấp cho tôi hệ thống kiến thức chuyên sâu bổ ích, môi trường học tập và nghiên cứu tốt nhất. Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn đến các cơ quan, ban, ngành chức năng của tỉnh Bắc Giang: Sở Kế hoạch và Đầu tư, Sở Giáo dục và Đào tạo, Sở Y tế, Sở Lao động, Thương binh và Xã hội, Cục Thống kê tỉnh Bắc Giang, Phòng thống kê các huyện đã nhiệt tình giúp đỡ tôi trong quá trình thu thập dữ liệu, thông tin và khảo sát thực tế. Tôi xin được cảm ơn các bạn đồng nghiệp, các anh chị và các bạn học viên lớp Cao học K27 đã giúp đỡ tôi trong quá trình thực hiện luận văn này. Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn anh Ngô Đức Thủy, em Trương Ngọc Anh và người thân trong gia đình đã hỗ trợ, động viên tôi trong suốt thời gian học tập và nghiên cứu của mình. Tp. Hồ Chí Minh, tháng 9 năm 2018 Học viên Ngô Thị Quyên
5. MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời cam đoan Lời cảm ơn Mục lục Danh mục các từ viết tắt Danh mục các bảng Danh mục các biểu đồ Danh mục các bản đồ MỞ ĐẦU ...................................................................................................................... 1 Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CHẤT LƯỢNG CUỘC SỐNG DÂN CƯ ..................................................................... 10 1.1. Cơ sở lí luận .................................................................................................... 10 1.1.1. Một số khái niệm .................................................................................... 10 1.1.2. Chất lượng cuộc sống ............................................................................. 12 1.1.3. Các nhân tố ảnh hưởng tới chất lượng cuộc sống dân cư ....................... 15 1.1.4. Các chỉ tiêu đánh giá chất lượng cuộc sống dân cư vận dụng cho cấp tỉnh .................................................................................................... 22 1.2. Cơ sở thực tiễn ................................................................................................ 26 1.2.1. Khái quát chất lượng cuộc sống dân cư của Việt Nam ........................... 26 1.2.2. Khái quát chất lượng cuộc sống dân cư vùng Trung du và miền núi phía Bắc .................................................................................................. 39 Tiểu kết Chương 1 .................................................................................................... 47 Chương 2. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG VÀ THỰC TRẠNG CHẤT LƯỢNG CUỘC SỐNG DÂN CƯ TỈNH BẮC GIANG ..... 48 2.1. Các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống dân cư tỉnh Bắc Giang ................................................................................................................................ 48 2.1.1. Vị trí địa lí và phạm vi lãnh thổ ............................................................... 48 2.1.2. Điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên .......................................... 51 2.1.3. Điều kiện kinh tế - xã hội ......................................................................... 58 2.2. Thực trạng chất lượng cuộc sống dân cư tỉnh Bắc Giang ............................... 74
6. 2.2.1. Về chỉ tiêu kinh tế ................................................................................... 74 2.2.2. Về chỉ tiêu giáo dục ................................................................................ 84 2.2.3. Về chỉ tiêu y tế và chăm sóc sức khỏe .................................................... 95 2.2.4. Một số chỉ tiêu về nhà ở, sử dụng điện, nước sinh hoạt và vệ sinh môi trường ............................................................................................. 102 2.2.5. Mức hưởng thụ các giá trị văn hóa, tinh thần ....................................... 112 2.3. Đánh giá tổng hợp chất lượng cuộc sống dân cư tỉnh Bắc Giang ................. 116 2.3.1. Lựa chọn các chỉ tiêu đánh giá .............................................................. 116 2.3.2. Đánh giá tổng hợp .................................................................................. 119 Tiểu kết Chương 2 .................................................................................................. 122 Chương 3. ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG CUỘC SỐNG DÂN CƯ TỈNH BẮC GIANG .................................. 124 3.1. Định hướng nâng cao chất lượng cuộc sống dân cư tỉnh Bắc Giang ............ 124 3.1.1. Căn cứ xây dựng định hướng ................................................................. 124 3.1.2. Định hướng nâng cao chất lượng cuộc sống dân cư tỉnh Bắc Giang ..... 125 3.2. Một số giải pháp nâng cao chất lượng cuộc sống dân cư tỉnh Bắc Giang .... 130 3.2.1. Nhóm giải pháp về kinh tế .................................................................... 130 3.2.2. Nhóm giải pháp về giáo dục ................................................................. 134 3.2.3. Nhóm giải pháp về y tế và chăm sóc sức khỏe ..................................... 139 3.2.4. Nhóm giải pháp về nhà ở, sử dụng điện, sử dụng nước sạch và vệ sinh môi trường ..................................................................................... 142 3.2.5. Nhóm giải pháp nâng cao mức hưởng thụ giá trị văn hóa, tinh thần .... 144 3.2.6. Một số giải pháp khác ........................................................................... 145 Tiểu kết Chương 3 .................................................................................................. 146 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................................ 147 TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 149 PHỤ LỤC
7. DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Stt TỪ VIẾT TẮT NỘI DUNG ĐẦY ĐỦ 1 BHYT Bảo hiểm y tế 2 CLCS Chất lượng cuộc sống 3 CNH Công nghiệp hóa 4 CSSK Chăm sóc sức khỏe 5 DHNTB Duyên hải Nam Trung Bộ 6 FDI Vốn đầu tư trực tiếp 7 GDP Tổng thu nhập quốc gia 8 GNI Tổng thu nhập quốc nội 9 GTVT Giao thông vận tải 10 H. Huyện 11 HĐH Hiện đại hóa 12 KCN Khu công nghiệp 13 KHKT Khoa học kỹ thuật 14 KT – XH Kinh tế - xã hội 15 NXB Nhà xuất bản 16 TCTK Tổng cục Thống kê 17 TDMNPB Trung du và miền núi phía Bắc 18 TH Tiểu học 19 THCS Trung học cơ sở 20 THPT Trung học phổ thông 21 TNBQĐN Thu nhập bình quân đầu người 22 TNTN Tài nguyên thiên nhiên 23 Tp. Thành phố 24 UBND Ủy ban nhân dân 25 VCKT Vật chất kỹ thuật 26 VSMT Vệ sinh môi trường 27 VTĐL Vị trí địa lí
8. DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1. GDP và GDP/người của Việt Nam giai đoạn 2005 – 2016................... 26 Bảng 1.2. Tỉ lệ người lớn biết chữ phân theo thành thị, nông thôn và phân theo vùng của Việt Nam, giai đoạn 2006 – 2016 ........................................ 30 Bảng 1.3. Chi tiêu cho giáo dục bình quân 1 học sinh của Việt Nam, giai đoạn 2006 – 2016 ...................................................................................... 31 Bảng 1.4. Một số chỉ tiêu về giáo dục theo vùng của Việt Nam, năm 2016 .......... 32 Bảng 1.5. Tỉ lệ hộ nghèo và số lượng xã thuộc diện đầu tư của chương trình 135 của các tỉnh vùng Trung du và miền núi phía Bắc, năm 2016 ........ 41 Bảng 1.6. Một số chỉ tiêu y tế vùng TDMNPB, giai đoạn 2006 – 2016 ................ 44 Bảng 1.7. Một số chỉ tiêu CLCS dân cư vùng TDMNPB năm 2016 .................... 47 Bảng 2.1. Diện tích, dân số và mật độ dân số các đơn vị hành chính tỉnh Bắc Giang, năm 2016 ............................................................................... 50 Bảng 2.2. Quy mô và tốc độ tăng GRDP của tỉnh Bắc Giang, 2010 – 2016 ......... 62 Bảng 2.3. GRDP/người của tỉnh Bắc Giang so với cả nước, giai đoạn 2010 – 2016 ................................................................................................. 74 Bảng 2.4. Tỉ lệ gia tăng dân số tự nhiên và tốc độ tăng trưởng GRDP của tỉnh Bắc Giang, giai đoạn 2010 – 2016 ...................................................... 75 Bảng 2.5. Tổng số hộ nghèo và tỉ lệ hộ nghèo phân theo huyện, thành phố của tỉnh Bắc Giang, năm 2016 ................................................................. 82 Bảng 2.6. Số học sinh/1 lớp học và số học sinh/1 giáo viên của tỉnh Bắc Giang, giai đoạn 2010 – 2016 ....................................................................... 88 Bảng 2.7. Học sinh phổ thông và tỉ lệ học sinh phổ thông phân theo các huyện, thành phố của tỉnh Bắc Giang, năm học 2016 – 2017 .......................... 91 Bảng 2.8. Một số chỉ tiêu về y tế của tỉnh Bắc Giang, giai đoạn 2010 – 2016 ...... 96 Bảng 2.9. Một số chỉ tiêu y tế phân theo huyện, thành phố của tỉnh Bắc Giang, năm 2016 .......................................................................................... 99
9. Bảng 2.10. Chi tiêu y tế của 1 người có khám chữa bệnh của tỉnh Bắc Giang so với cả nước, vùng TDMNPB, giai đoạn 2010 – 2016 ........................ 101 Bảng 2.11. Số lượng và tỉ lệ hộ nghèo theo mức độ thiếu hụt về nhà ở phân theo huyện, thành phố của tỉnh Bắc Giang, năm 2016 ....................... 104 Bảng 2.12. Tỉ lệ hộ nghèo chưa được tiếp cận với nguồn nước sạch phân theo huyện, thành phố của tỉnh Bắc Giang, năm 2016............................... 109 Bảng 2.13. Số hộ nghèo và tỉ lệ hộ nghèo không có hố xí hợp vệ sinh phân theo huyện, thành phố của tỉnh Bắc Giang, năm 2016............................... 111 Bảng 2.14. So sánh một số chỉ tiêu chất lượng cuộc sống dân cư của tỉnh Bắc Giang với vùng TDMNPB và cả nước, năm 2016 ............................. 116 Bảng 2.15. Xác định mức (bậc) và cho điểm các chỉ tiêu đánh giá ...................... 117 Bảng 2.16. Đánh giá tổng hợp CLCS dân cư tỉnh Bắc Giang năm 2016 .............. 119
10. DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 1.1. Tuổi thọ trung bình phân theo vùng của nước ta năm 2016 ........... 34 Biểu đồ 1.2. Một số chỉ tiêu y tế của Việt Nam giai đoạn 2010 – 2016 .............. 35 Biểu đồ 2.1. Quy mô và cơ cấu sử dụng đất tỉnh Bắc Giang, năm 2010 và 2016 ....................................................................................... 54 Biểu đồ 2.2. Quy mô dân số và tỉ lệ gia tăng dân số của tỉnh Bắc Giang ............ 59 Biểu đồ 2.3. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo ngành của tỉnh Bắc Giang ........... 63 Biểu đồ 2.4. Thu nhập bình quân đầu người theo tháng của tỉnh Bắc Giang, giai đoạn 2010 – 2016 ................................................................. 75 Biểu đồ 2.5. Sự chuyển dịch cơ cấu thu nhập bình quân phân theo nguồn thu của tỉnh Bắc Giang, giai đoạn 2010 – 2016 ................................... 76 Biểu đồ 2.6. TNBQĐN/tháng phân theo huyện, thành phố của tỉnh Bắc Giang, năm 2016 .................................................................................... 78 Biểu đồ 2.7. Tỉ lệ hộ nghèo tỉnh Bắc Giang so với cả nước, 2010 – 2016 .......... 80 Biểu đồ 2.8. Tỉ lệ dân số từ 15 tuổi trở lên biết chữ phân theo huyện, thành phố của tỉnh Bắc Giang, năm 2016 ............................................... 85 Biểu đồ 2.9. Tỉ lệ nhập học tổng hợp tỉnh Bắc Giang, giai đoạn 2009 – 2016 .... 89 Biểu đồ 2.10. Chi tiêu cho giáo dục/1 HS/năm phân theo huyện, thành phố của tỉnh Bắc Giang, năm 2016 ........................................................... 93 Biểu đồ 2.11. Cơ cấu nhà ở phân theo loại nhà tỉnh Bắc Giang, giai đoạn 2010 – 2016 .............................................................................. 103 Biểu đồ 2.12. Tỉ lệ hộ dân sử dụng điện lưới quốc gia của tỉnh Bắc Giang, giai đoạn 2010 – 2016 ...................................................................... 105 Biểu đồ 2.13. Tỉ lệ hộ dân sử dụng nước hợp vệ sinh của tỉnh Bắc Giang, giai đoạn 2010 – 2016 ............................................................... 107 Biểu đồ 3.1. Cơ cấu kinh tế theo ngành của tỉnh Bắc Giang, năm 2020 và 2030 ..................................................................................... 126