Luận văn Thông điệp về người yếu thế trên sóng truyền hình địa phương

Nội dung tài liệu: Luận văn Thông điệp về người yếu thế trên sóng truyền hình địa phương

1. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN  NGUYỄN THỊ HƢƠNG THÔNG ĐIỆP VỀ NGƢỜI YẾU THẾ TRÊN SÓNG TRUYỀN HÌNH ĐỊA PHƢƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ BÁO CHÍ HÀ NỘI - 2019
2. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN  NGUYỄN THỊ HƢƠNG THÔNG ĐIỆP VỀ NGƢỜI YẾU THẾ TRÊN SÓNG TRUYỀN HÌNH ĐỊA PHƢƠNG Chuyên ngành: Báo chí học Mã số : 60 32 01 01 LUẬN VĂN THẠC SĨ BÁO CHÍ Chủ tịch Hội đồng Ngƣời hƣớng dẫn khoa học PGS.TS. Đặng Thị Thu Hƣơng TS. Bùi Chí Trung HÀ NỘI - 2019
3. LỜI CAM ĐOAN Luận văn này là công trình nghiên cứu độc lập của tác giả dưới sự hướng dẫn khoa học của Tiến sĩ Bùi Chí Trung. Đề tài luận văn không trùng lặp với bất kỳ công trình nghiên cứu nào đã công bố trong và ngoài nước. Các số liệu, thông tin trong luận văn có nguồn gốc rõ ràng, tin cậy và được trích dẫn theo quy định về khoa học. Các kết quả nghiên cứu của luận văn chưa từng được công bố ở bất kỳ công trình nghiên cứu nào. Tác giả là người duy nhất chịu hoàn toàn trách nhiệm về nội dung của luận văn! Tác giả luận văn Nguyễn Thị Hƣơng
4. LỜI CẢM ƠN Luận văn này được hoàn thành, trước hết, bằng sự nỗ lực và nghiêm túc trong nghiên cứu của tác giả, nhưng không thể không kể đến sự giúp đỡ, hướng dẫn nhiệt tình, trách nhiệm của rất nhiều người. Những sự giúp đỡ và hướng dẫn đó giúp tác giả hoàn thành được luận văn đúng tiến độ và đóng góp vào hoạt động nghiên cứu chung về người yếu thế. Tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc và trân trọng tới: Các thầy, cô giáo Viện đào tạo Báo chí và Truyền thông (Trường ĐH Khoa học Xã hội và Nhân văn, ĐH Quốc gia Hà Nội) đã hướng dẫn, chỉ bảo và cung cấp kiến thức để bản thân nâng cao trình độ nghiệp vụ về báo chí, nhất là phát thanh, truyền hình trong suốt thời gian qua. Đặc biệt, xin được chân thành cảm ơn TS. Bùi Chí Trung - người đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này! Trong khuôn khổ một luận văn, do sự giới hạn về thời gian và kinh nghiệm nên không tránh khỏi những thiếu sót. Vì vậy, tác giả rất mong nhận được những ý kiến đóng góp quý báu của các thầy cô và các bạn! Tác giả luận văn Nguyễn Thị Hương
5. MỤC LỤC MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 6 1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................. 6 2. Tình hình nghiên cứu ........................................................................................... 8 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................... 11 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ..................................................................... 12 5. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................... 12 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn ............................................................................... 13 7. Kết cấu, bố cục................................................................................................... 13 CHƢƠNG 1: LÝ LUẬN CHUNG VỀ VẤN ĐỀ NGƢỜI YẾU THẾ TRÊN HỆ THỐNG TRUYỀN HÌNH ĐỊA PHƢƠNG ........................................................... 14 1.1.Một số khái niệm liên quan đến đề tài ............................................................. 14 1.1.1. Thông điệp, thông điệp báo chí ............................................................................ 14 1.1.2. Người yếu thế ........................................................................................................ 16 1.1.3. Truyền hình ............................................................................................................ 18 1.1.4. Chương trình truyền hình ..................................................................................... 19 1.1.5. Truyền hình địa phương ....................................................................................... 20 1.2. Vấn đề người yếu thế trong xã hội hiện nay và vai trò của báo chí, truyền hình đối với người yếu thế ..................................................................................... 21 1.2.1. Vai trò thông tin ..................................................................................................... 24 1.2.2. Vai trò giáo dục, định hướng và tạo lập dư luận ................................................ 24 1.2.3. Vai trò giám sát, phản biện xã hội ....................................................................... 25 1.2.4. Vai trò liên kết, cầu nối giữa người yếu thế với nhà nước, với cộng đồng...... 26 1.2.5. Một số vai trò, tác động khác ............................................................................... 27 1.3. Các nhóm nội dung thông điệp trọng tâm về người yếu thế trên báo chí, truyền hình ............................................................................................................. 27 1.3.1. Thông điệp về truyền thông chính sách: ............................................................. 27 1.3.2. Thông điệp mang mục tiêu tác động thay đổi hành vi: ..................................... 28 1.3.3. Thông điệp mang ý nghĩa giáo dục, lan toả tri thức, kinh nghiệm: .................. 29 1
6. 1.3.4. Thông điệp mang ý nghĩa văn hoá, giải trí, thiện nguyện: ................................ 30 1.3.5. Thông điệp dựa trên vai trò chủ thể của người yếu thế ..................................... 30 1.4. Truyền thông về người yếu thế nhìn từ Lý thuyết Thiết lập chương trình nghị sự ................................................................................................................... 32 1.4.1. Lý thuyết Thiết lập chương trình nghị sự ........................................................... 32 1.4.2. Truyền thông về người yếu thế từ nền tảng Lý thuyết Thiết lập chương trình nghị sự ............................................................................................................................... 34 1.4.3. Mô hình cơ chế tác động của thông điệp về người yếu thế trên báo chí, truyền hình ............................................................................................................. 38 1.5. Tiêu chí đánh giá nội dung thông điệp về người yếu thế trên sóng truyền hình . 40 Tiểu kết chƣơng 1 ................................................................................................ 43 CHƢƠNG 2: KHẢO SÁT THÔNG ĐIỆP VỀ NGƢỜI YẾU THẾ TRÊN SÓNG TRUYỀN HÌNH ĐỊA PHƢƠNG HIỆN NAY .......................................... 45 2.1. Khái quát về các đài truyền hình, chương trình truyền hình trong phạm vi nghiên cứu .............................................................................................................. 45 2.1.1. Đài PT-TH Vĩnh Long .......................................................................................... 46 2.1.2. Đài PTTH Bắc Kạn ............................................................................................... 49 2.1.3. Đài PT - TH Phú Yên ........................................................................................... 51 2.2. Khảo sát, phân tích nội dung thông điệp về người yếu thế trên sóng truyền hình địa phương hiện nay ...................................................................................... 54 2.2.1. Thông điệp về truyền thông chính sách. ............................................................. 59 2.2.2. Thông điệp mang mục tiêu tác động thay đổi hành vi ....................................... 61 2.2.3. Thông điệp mang ý nghĩa giáo dục, lan tỏa tri thức, kinh nghiệm ................... 62 2.2.4. Thông điệp mang ý nghĩa văn hóa, giải trí, thiện nguyện ................................. 64 2.2.5. Thông điệp dựa trên vai trò chủ thể của người yếu thế ..................................... 66 2.3. Đánh giá thực trạng nội dung của các chương trình ....................................... 68 2.3.1. Về nội dung ............................................................................................................ 68 2.3.2. Về hình thức thể hiện ............................................................................................ 74 2.4. Đánh giá những thành công và hạn chế .......................................................... 79 2.4.1 Thành công.............................................................................................................. 79 2
7. 2.4.2. Hạn chế ................................................................................................................... 82 Tiểu kết chƣơng 2 ................................................................................................ 86 CHƢƠNG 3: GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG, HIỆU QUẢ CHƢƠNG TRÌNH TRUYỀN HÌNH DÀNH CHO NGƢỜI YẾU THẾ ............ 88 3.1. Bài học kinh nghiệm trong hoạt động sản xuất chương trình truyền hình về người yếu thế ......................................................................................................... 88 3.1.1. Khảo sát đối tượng công chúng ........................................................................... 88 3.1.2. Xây dựng hệ thống đề tài theo nhu cầu công chúng .......................................... 89 3.1.3. Lựa chọn hình thức thể hiện phù hợp, sáng tạo. ................................................. 91 3.1.4. Đánh giá phản hồi của công chúng ...................................................................... 92 3.2. Xu hướng phát triển các chương trình truyền hình về người yếu thế ............. 95 3.2.1. Phát triển các chương trình với hình thức thể hiện mới .................................... 95 3.2.3. Xã hội hóa các chương trình truyền hình ............................................................ 99 Tiểu kết chƣơng 3 ............................................................................................... 104 KẾT LUẬN ............................................................................................................ 105 TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 108 3
8. DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ Bảng 2.1: khái quát chương trình về người yếu thế trên sóng truyền hình địa phương ................................................................................................................................... 55 Bảng 2.2: tỷ lệ các nhóm nội dung truyền tải trên sóng 3 Đài truyền hình trong khoảng thời gian từ 1/10/2017 đến 1/10/2018. ......................................................... 58 Biểu đồ 2.1: đối tượng và lĩnh vực phản ánh trong các chương trình về người yếu thế .............................................................................................................................. 56 Sơ đồ 1.1: Mô hình cơ chế tác động của thông điệp về người yếu thế trên báo chí, truyền hình................................................................................................................. 38 4
9. DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết đầy đủ Chữ viết tắt Nhà xuất bản NXB Phát thanh – truyền hình PT – TH Cộng đồng những người đồng tính LGBT Đồng bằng sông Cửu Long ĐBSCL Truyền hình Vĩnh Long THVL Nhà xuất bản NXB Đại học Quốc gia Hà Nội ĐHQGHN Biên tập viên BTV Tổ chức sản xuất TCSX Truyền hình thực tế THTT 5
10. MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong suốt một thời gian dài, ở nước ta, nhắc đến những người yếu thế là người ta thường nghĩ ngay tới những đối tượng của công tác từ thiện hoặc là những người bị ốm đau cần sự giúp đỡ, can thiệp về mọi mặt. Khái niệm “Nhóm yếu thế/thiệt thòi” xuất hiện vào khoảng cuối thế kỷ 20, được hiểu là những nhóm xã hội đặc biệt, có hoàn cảnh khó khăn hơn, có vị thế xã hội thấp kém trong xã hội, họ gặp phải hàng loạt thách thức, ngăn cản khả năng hòa nhập của họ vào đời sống cộng đồng, nhóm yếu thế bao gồm người nghèo, người khuyết tật, người có hoàn cảnh khó khăn, nạn nhân chiến tranh, bệnh nhân nhiễm HIV, người thuộc cộng đồng LGBT[30] .. Theo thống kê của Bộ Lao động Thương binh xã hội, cả nước có hơn 2,31 triệu hộ nghèo (chiếm tỉ lệ 9,79% so với tổng số hộ dân cư trên toàn quốc) và hơn 1,24 triệu hộ cận nghèo (chiếm tỉ lệ 5,27%) theo chuẩn nghèo đa chiều giai đoạn 2016 – 2020[4]. Không chỉ có đối tượng người nghèo mà còn nhiều nhóm đối tượng yếu thế khác chiếm số lượng đáng kể trong xã hội, ví dụ theo thông tin từ Cục Phòng chống HIV/AIDS (Bộ Y tế), trong 5 tháng đầu năm 2017, cả nước phát hiện khoảng 3.546 ca dương tính HIV mới phát hiện, trong đó, tử vong khoảng 641 ca. Hội bảo trợ người tàn tật và trẻ mồ côi Việt Nam cũng đưa ra số liệu, tổng số người khuyết tật ở Việt Nam hiện nay không chỉ dừng lại ở con số 6,1 triệu người và 7,8% dân số. Nhìn vào cơ cấu dân số Việt Nam, chúng ta thấy số người khuyết tật có thể lên tới 15 triệu người (13,35% dân số). Đó là chưa kể tới các đối tượng như: Người không còn khả năng lao động (già yếu, ốm đau, bệnh tật ), trẻ mồ côi, bị bỏ rơi, người cao tuổi . Người yếu thế trong xã hội hiện nay là nhóm đối tượng rất cần được quan tâm bởi họ đang chịu sự kỳ thị và khó hòa nhập với cuộc sống chung. Việt Nam còn là nước đang phát triển với nhiều năm trải qua chiến tranh và đói nghèo nên nhóm yếu thế trong xã hội cũng có những nét đặc thù riêng. 6