Luận văn Nghiên cứu hiện trạng phát triển và phân bố đô thị ở tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu

Nội dung tài liệu: Luận văn Nghiên cứu hiện trạng phát triển và phân bố đô thị ở tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH Trần Ánh Nhật Hưởng NGHIÊN CỨU HIỆN TRẠNG PHÁT TRIỂN VÀ PHÂN BỐ ĐƠ THỊ Ở TỈNH BÀ RỊA – VŨNG TÀU LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐỊA LÍ HỌC Thành phố Hồ Chí Minh - 2014
2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH Trần Ánh Nhật Hưởng NGHIÊN CỨU HIỆN TRẠNG PHÁT TRIỂN VÀ PHÂN BỐ ĐƠ THỊ Ở TỈNH BÀ RỊA – VŨNG TÀU Chuyên ngành : Địa lí học Mã số : 60 31 05 01 LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐỊA LÍ HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS NGUYỄN MINH TUỆ Thành phố Hồ Chí Minh - 2014
3. LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập, nghiên cứu khoa học và thực hiện luận văn tốt nghiệp này, tác giả đã nhận được sự quan tâm dạy dỗ tận tình của quý thầy cô khoa Địa lý trường Đại học Sư phạm thành phố Hồ Chí Minh, quý thầy cô khoa Địa lý trường Đại học Sư phạm Hà Nội. Bằng tất cả tình cảm chân thành và lòng kính trọng, biết ơn sâu sắc, xin được bày tỏ lòng biết ơn tới các thầy, cô đã tạo điều kiện thuận lợi cho tác giả trong suốt quá trình học tập và thực hiện đề tài. Tác giả xin được bày tỏ lòng tri ân sâu sắc đến PGS.TS Nguyễn Minh Tuệ – người đã tận tình hướng dẫn em trong suốt quá trình tìm hiểu, nghiên cứu và hoàn thiện luận văn. Tác giả xin trân trọng cảm ơn Ủy ban Nhân dân, Sở Kế hoạch Đầu tư, Sở Tài nguyên Môi trường, Sở Xây dựng, Sở Nông nghiệp, Cục Thống kê tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu đã giúp đỡ, tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất để tác có được những số liệu, tài liệu quý giá phục vụ cho việc nghiên cứu đề tài. Cuối cùng, tác xin gởi lời cảm ơn chân thành đến bạn bè và người thân đã giúp đỡ, tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tác giả trong suốt thời gian học tập và thực hiện luận văn. Trân trọng. TP. Hồ Chí Minh, ngày tháng 9 năm 2014 Tác giả Trần Ánh Nhật Hưởng
4. MỤC LỤC Danh mục các chữ viết tắt Danh mục bảng Danh mục biểu đồ Danh mục bản đồ MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................... 1 2. Lịch sử nghiên cứu đề tài .............................................................................. 2 3. Mục tiêu, nhiệm vụ nghiên cứu..................................................................... 3 4. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu ................................................................... 5 5. Quan điểm và phương pháp nghiên cứu ....................................................... 5 6. Đĩng gĩp của luận văn .................................................................................. 8 7. Cấu trúc luận văn .......................................................................................... 9 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ ĐƠ THỊ ..................... 10 1.1. Cơ sở lý luận ............................................................................................... 10 1.1.1. Các khái niệm ....................................................................................... 10 1.1.2. Vai trị và phạm vi ảnh hưởng của đơ thị ............................................. 17 1.1.3. Phân loại đơ thị ..................................................................................... 22 1.1.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển và phân bố đơ thị ................ 22 1.1.5. Các chỉ tiêu đánh giá ............................................................................ 27 1.2. Cơ sở thực tiễn ............................................................................................ 31 1.2.1. Sự phát triển đơ thị ở Việt Nam ........................................................... 31 1.2.2. Sự phát triển đơ thị ở vùng Đơng Nam Bộ .......................................... 39 Tiểu kết chương 1 ............................................................................................. 45
5. Chương 2. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG, HIỆN TRẠNG PHÁT TRIỂN VÀ PHÂN BỐ ĐƠ THỊ Ở TỈNH BÀ RỊA – VŨNG TÀU ............................................................................. 46 2.1. Các nhân tố ảnh hưởng tới sự phát triển và phân bố đơ thị ở tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu .......................................................................................... 46 2.1.1. Vị trí địa lý, phạm vi lãnh thổ .............................................................. 46 2.1.2. Kinh tế - xã hội ..................................................................................... 47 2.1.3. Điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên ...................................... 61 2.1.4. Tài nguyên du lịch - nhân văn .............................................................. 69 2.2. Hiện trạng phát triển và phân bố đơ thị tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu ............... 70 2.2.1. Sự hình thành và phát triển đơ thị ........................................................ 70 2.2.2. Sự phân bố đơ thị ................................................................................. 79 Tiểu kết chương 2 ............................................................................................. 98 Chương 3. ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN ĐƠ THỊ Ở TỈNH BÀ RỊA – VŨNG TÀU ĐẾN NĂM 2020 .................. 99 3.1. Quan điểm, mục tiêu, định hướng phát triển và phân bố đơ thị ở tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu ..................................................................................... 99 3.1.1. Quan điểm ............................................................................................ 99 3.1.2. Mục tiêu .............................................................................................. 101 3.1.3. Định hướng ......................................................................................... 102 3.2. Giải pháp phát triển và phân bố đơ thị tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu .............. 121 3.2.1. Các giải pháp quy hoạch xây dựng phát triển đơ thị .......................... 121 3.2.2. Các giải pháp cụ thể ........................................................................... 122 Tiểu kết chương 3 ........................................................................................... 136 KẾT LUẬN ..................................................................................................... 137 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................. 139
6. DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ BR-VT Bà Rịa – Vũng Tàu BTB Bắc Trung Bộ CNH Cơng nghiệp hĩa DHNTB Duyên hải Nam Trung Bộ DTTN Diện tích tự nhiên DWT Deadweight tonnage ĐBSCL Đồng bằng sơng Cửu Long ĐBSH Đồng bằng sơng Hồng ĐNB Đơng Nam Bộ ĐTH Đơ thị hĩa GDP Gross Domestic Product HDI Human Development Index HĐH Hiện đại hĩa KCN Khu cơng nghiệp PPP Purchasing power parity TDMNPB Trung du miền núi phía Bắc TEU Twenty-foot equivalent units TN Tây Nguyên TP Thành phố TX Thị xã USD United States Dollars
7. DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1. Các quốc gia cĩ mức độ đơ thị hĩa cao thể hiện qua chỉ số HDI và GDP/người, năm 2012 ................................................................. 18 Bảng 1.2. Các quốc gia cĩ mức độ đơ thị hĩa thấp thể hiện qua chỉ số HDI và GDP/người, năm 2012 ................................................................. 18 Bảng 1.3. Dân số đơ thị Việt Nam giai đoạn 2000 – 2012 .............................. 35 Bảng 1.4. Tỉ lệ dân số đơ thị cả nước và các vùng giai đoạn 2000 – 2012 ....... 37 Bảng 1.5. Đơ thị và dân số đơ thị Việt Nam phân theo vùng năm 2013 ........... 38 Bảng 1.6. Số lượng các đơ thị vùng Đơng Nam Bộ đến năm 2013 .................. 42 Bảng 2.1. Dân số tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu giai đoạn 2000 - 2012 .................... 48 Bảng 2.2. Diện tích, dân số và mật độ dân số năm 2012 phân theo đơn vị hành chính ......................................................................................... 49 Bảng 2.3. GDP và tốc độ tăng trưởng GDP của Bà Rịa – Vũng Tàu giai đoạn 2000 – 2012 .............................................................................. 56 Bảng 2.4. Quy mơ dân số, dân số đơ thị và tỉ lệ dân đơ thị tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu giai đoạn 2000 – 2012 ...................................................... 72 Bảng 2.5. Hiện trạng sử dụng đất phi nơng nghiệp tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu năm 2012 ........................................................................................... 74 Bảng 2.6. Mật độ dân số đơ thị phân theo đơn vị hành chính tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu năm 2012 .......................................................................... 75 Bảng 2.7. Số cơ sở y tế năm 2012 phân theo đơn vị hành chính tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu ................................................................................. 76 Bảng 2.8. Số lượng đơ thị và mật độ đơ thị tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu ............... 81 Bảng 2.9. Diện tích, dân số, tỉ lệ dân thành thị các huyện và thành phố tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu năm 2012 ......................................................... 81 Bảng 3.1. Quy mơ phát triển hệ thống đơ thị tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu giai đoạn 2015 - 2025 ............................................................................ 106
8. DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 1.1. Tỷ lệ dân thành thị vùng Đơng Nam Bộ giai đoạn 2000 – 2012 .. 41 Biểu đồ 2.1. Cơ cấu lao động phân theo nhĩm ngành kinh tế tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu năm 2012 ..................................................................... 50 Biểu đồ 2.2. Cơ cấu lao động phân theo thành phần kinh tế tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu năm 2012 ..................................................................... 50 Biểu đồ 2.3. Cơ cấu kinh tế theo nhĩm ngành tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu giai đoạn 2000 – 2012 .......................................................................... 57 Biểu đồ 2.4. Cơ cấu GDP theo thành phần kinh tế tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu giai đoạn 2000 – 2012 ................................................................... 57 Biểu đồ 2.5. Giá trị sản xuất cơng nghiệp tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu giai đoạn 2000 – 2012 .......................................................................... 58 Biểu đồ 2.6. Cơ cấu sử dụng đất tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu năm 2012 ............... 63 Biểu đồ 2.7. Tỉ lệ dân thành thị của Bà Rịa – Vũng Tàu so với cả nước và các tỉnh vùng Đơng Nam Bộ năm 2012 ................................... 73
9. DANH MỤC BẢN ĐỒ Bản đồ hành chính tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu Bản đồ nhân tố kinh tế - xã hội ảnh hưởng đến phát triển và phân bố đơ thị tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu Bản đồ liên hệ giữa các đơ thị Bà Rịa - Vũng Tàu và Vùng đơ thị Thành phố Hồ Chí Minh Bản đồ nhân tố tự nhiên ảnh hưởng đến phát triển và phân bố đơ thị tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu Bản đồ hiện trạng phân bố đơ thị tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu Bản đồ quy hoạch tổng thể phát triển hệ thống đơ thị tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu đến năm 2020
10. 1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Đơ thị là một hình thức quần cư đặc biệt của xã hội lồi người, là sản phẩm do con người tạo ra, quản lý và phát triển, là biểu tượng cho nền văn minh xã hội lồi người. Những đơ thị cổ nhất xuất hiện cách đây khoảng 6.000 năm ở nhiều nơi khác nhau trên thế giới. Phát triển qua 4 giai đoạn lớn và gắn liền với cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật, đơ thị trên thế giới hiện nay đã phát triển thành mạng lưới tồn cầu. Dưới tác động của xu hướng tồn cầu hĩa, các thành phố đều tìm chỗ đứng cho mình trong một thế giới cạnh tranh. Một số thành phố được mệnh danh là “thành phố của thế giới”. Những thành phố này khơng phải được xếp hạng theo quy mơ về dân số hoặc thủ đơ của nước lớn mà là theo quyền lực về kinh tế. Nước ta đã cĩ hệ thống đơ thị từ Bắc vào Nam, với tư cách là các trung tâm kinh tế, chính trị, văn hĩa của cả nước và từng vùng, từng tỉnh, cĩ vai trị thúc đẩy kinh tế của vùng và của cả nước. Theo đúng quy luật và cũng do tác động của xu hướng hội nhập quốc tế, quá trình phát triển đơ thị của nước ta đang đi song hành với quá trình cơng nghiệp hĩa – hiện đại hĩa và tăng cường thương mại quốc tế. Mạng lưới đơ thị ở nước ta được hình thành từ rất sớm trong lịch sử, khơng ít các đơ thị được xếp vào loại cổ xưa trên thế giới, nhưng những năm trước đây vai trị và phạm vi ảnh hưởng của nĩ thường khơng mấy được phát huy tác dụng. Hầu hết các đơ thị cấp thấp chỉ mang ý nghĩa hành chính, thủ phủ của địa phương hơn là đảm nhận vai trị khơng gian cho các hoạt động sản xuất đặc biệt là cơng nghiệp và dịch vụ. Ý nghĩa kinh tế của một số đơ thị đối với sự phát triển của vùng thường khơng lớn, đơ thị khơng tạo được sức hút và thể hiện được sức mạnh lan tỏa của mình đối với các khu vực xung quanh. Điều này cịn cĩ nhiều vấn đề đặt ra cho sự phát triển đơ thị.