Luận văn Hoàn thiện pháp luật Việt Nam về phòng, chống trục lợi bảo hiểm trong kinh doanh bảo hiểm tài sản

Nội dung tài liệu: Luận văn Hoàn thiện pháp luật Việt Nam về phòng, chống trục lợi bảo hiểm trong kinh doanh bảo hiểm tài sản

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ PHÒNG, CHỐNG TRỤC LỢI BẢO HIỂM TRONG KINH DOANH BẢO HIỂM TÀI SẢN Ngành: Luật kinh tế TẠ NHẬT ANH Hà Nội, năm 2019
2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ Hoàn thiện pháp luật Việt Nam về phòng, chống trục lợi bảo hiểm trong kinh doanh bảo hiểm tài sản Ngành: Luật kinh tế Mã số: 8380107 Họ và tên học viên: Tạ Nhật Anh Người hướng dẫn: TS Nguyễn Bình Minh Hà Nội, năm 2019
3. i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam kết luận văn này là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của tôi. Các tài liệu, tư liệu được sử dụng trong luận văn có nguồn dẫn rõ ràng, các kết quả nghiên cứu là quá trình lao động trung thực của tôi. TÁC GIẢ LUẬN VĂN Tạ Nhật Anh
4. ii LỜI CẢM ƠN Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc và xin trân trọng cảm ơn sự hướng dẫn, giúp đỡ hết sức nhiệt tình, trách nhiệm và hiệu quả của TS Nguyễn Bình Minh, giảng viên khoa Luật, Trường Đại học Ngoại thương Hà Nội. Tôi cũng xin bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc và xin được gửi lời cảm ơn tới tập thể cán bộ, giảng viên Khoa Luật, tập thể Thầy, Cô giáo Trường Đại học Ngoại thương Hà Nội đã giảng dạy, truyền thụ kiến thức và giúp đỡ tôi trong suốt khoá học và thời gian nghiên cứu luận văn. TÁC GIẢ LUẬN VĂN Tạ Nhật Anh
5. iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................... ii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT.................................................................. v TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU .............................................................vi LỜI MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ KINH DOANH BẢO HIỂM TÀI SẢN VÀ TRỤC LỢI BẢO HIỂM TRONG KINH DOANH BẢO HIỂM TÀI SẢN .... 9 1.1. Tổng quan về kinh doanh bảo hiểm tài sản ............................................. 9 1.1.1. Khái niệm kinh doanh bảo hiểm tài sản ....................................... 9 1.2. Tổng quan về trục lợi bảo hiểm .............................................................. 17 1.2.1. Khái niệm về trục lợi bảo hiểm và phòng chống, trục lợi bảo hiểm ......................................................................................................... 17 1.2.2. Nguyên nhân trục lợi bảo hiểm ................................................... 21 1.2.3. Hậu quả trục lợi bảo hiểm ........................................................... 24 1.3. Các loại trục lợi bảo hiểm tài sản ........................................................... 26 1.3.1. Căn cứ vào giai đoạn bảo hiểm.................................................... 26 1.3.2. Căn cứ vào đối tượng tiến hành trục lợi bảo hiểm ..................... 28 1.3.3. Căn cứ vào các thủ đoạn gian lận bảo hiểm tài sản ................... 30 1.3.4. Căn cứ vào hình thức trục lợi ...................................................... 32 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG VỀ TRỤC LỢI BẢO HIỂM TẠI VIỆT NAM VÀ PHÁP LUẬT VỀ PHÒNG, CHỐNG TRỤC LỢI BẢO HIỂM TÀI SẢN .............................................................................................................................. 33 2.1. Thực trạng về trục lợi bảo hiểm tài sản tại Việt Nam .......................... 33 2.1.1. Tình hình trục lợi bảo hiểm những năm gần đây ...................... 33 2.2.2. Hình thức trục lợi bảo hiểm ......................................................... 34 2.2.3. Hậu quả của trục lợi bảo hiểm .................................................... 42 2.2. Pháp luật Việt Nam về phòng, chống trục lợi bảo hiểm tài sản .......... 43 2.2.1. Nhóm các quy định chung về phòng, chống trục lợi bảo hiểm .. 44
6. iv 2.2.2. Nhóm các quy định điều chỉnh hành vi của các bên trong hợp đồng bảo hiểm ......................................................................................... 46 2.2.2. Nhóm các quy định về quản lý nhà nước về phòng, chống trục lợi bảo hiểm ............................................................................................. 50 2.2.3. Nhóm các quy định của pháp luật khác có liên quan điều chỉnh hành vi trục lợi bảo hiểm ....................................................................... 52 CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP VÀ KIẾN NGHỊ HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ PHÒNG, CHỐNG TRỤC LỢI BẢO HIỂM TÀI SẢN ...... 54 3.1. Làm rõ khái niệm trục lợi bảo hiểm ...................................................... 54 3.2. Hoàn thiện quy định về ợh p đồng bảo hiểm tài sản ............................. 55 3.3. Hoàn thiện các quy định về phòng ngừa rủi ro và giám sát hoạt động kinh doanh bảo hiểm ............................................................................. 59 3.4. Bổ sung quy định về đăng ký hợp đồng bảo hiểm tài sản .................... 64 KẾT LUẬN ......................................................................................................... 66 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
7. v DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Tên viết TiếngA nh Tiếng Việt tắt ABI Association of British Insurers Hiệp hội Bảo hiểm Anh FBI Federal Bureau of Investigation Cục điều tra liên bang Dịch vụ thanh tra tranh chấp tài FOS Financial Ombudsman Service chính ICA Insurance Council Australia Hội đồng bảo hiểm Úc Công ty TNHH Dịch vụ dữ liệu IDS Insurance Data Service Inc. bảo hiểm Văn phòng về Trục lợi bảo hiểm IFB Insurance Fraud Bureau của Anh IRS Insurance Reference Services Dịch vụ tham khảo bảo hiểm National Association of Insurance Hiệp hội quốc gia Cơ quan quản NAIC Commissioners lý bảo hiểm Hoa Kỳ Cơ sở dữ liệu về trục lợi quốc NFD National Fraud Database gia National Fraud Strategic Authority Cơ quan Chiến lược Quốc gia NFSA (UK) của Anh về Gian lận Văn phòng quốc gia về tội phạm NICB National Insurance Crime Bureau bảo hiểm Offical of Inspector General (US Vụ thanh tra của Bộ sức khỏe và OIG Department of Health and Human dịch vụ nhân lực Mỹ Services) Cơ sở dữ liệu về trục lợi của SFD Staff Fraud Database nhân viên
8. vi TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU Tên luận văn: Hoàn thiện pháp luật Việt Nam về phòng, chống trục lợi bảo hiểm trong kinh doanh bảo hiểm tài sản Luận văn đã đạt được các kết quả chính sau: - Đã làm rõ các khái niệm liên quan đến kinh doanh bảo hiểm tài sản, như bảo hiểm tài sản, kinh doanh bảo hiểm tài sản, đặc điểm của bảo hiểm tài sản, rủi ro trong bảo hiểm tài sản và tổn thất trong bảo hiểm tài sản. - Đã phân tích khái niệm trục lợi bảo hiểm, nguyên nhân dẫn đến trục lợi bảo hiểm và hậu quả của trục lợi bảo hiểm. - Đã làm rõ khái niệm trục lợi bảo hiểm tài sản, trong đó tập trung nghiên cứu trục lợi bảo hiểm hàng hóa vận chuyển bằng đường biển, Các loại trục lợi bảo hiểm hàng hóa vận chuyển bằng đường biển. - Đã làm rõ thực trạng về trục lợi bảo hiểm tài sản ở Việt Nam và pháp luật về phòng, chống trục lợi bảo hiểm tài sản. - Đã đề xuất một số giải pháp cụ thể để hoàn thiện pháp luật Việt Nam liên quan đến hợp đồng bảo hiểm tài sản; giám sát hoạt động kinh doanh bảo hiểm; đăng ký hợp đồng bảo hiểm tài sản.
9. 1 LỜI MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Cùng với sự phát triển mạnh mẽ của kinh tế những năm gần đây, các hoạt động kinh doanh, thương mại diễn ra ngày càng nhiều và kèm theo đó hoạt động bảo hiểm cũng diễn ra hết sức sôi động, đóng góp tích cực vào tăng trưởng kinh tế của Việt Nam. Tính đến 31/12/2017, thị trường bảo hiểm có 64 doanh nghiệp hoạt động trong các lĩnh vực bảo hiểm phi nhân thọ, nhân thọ, tái bảo hiểm và môi giới bảo hiểm. Tổng tài sản toàn thị trường đạt 316.300 tỷ đồng, tăng 27,4% so với năm 2016, tổng số tiền đầu tư trở lại nền kinh tế đạt 247.815 tỷ đồng, tăng 25% so với năm 2016, tổng doanh thu toàn thị trường đạt 132.369 tỷ đồng, trong đó doanh thu phí bảo hiểm đạt 107.821 tỷ đồng (tăng 23,4% so với năm 2016), doanh thu đầu tư đạt 24.548 tỷ đồng, số tiền chi trả quyền lợi bảo hiểm là 31.904 (Bộ Tài Chính, 2018, tr. 5). Còn theo số liệu đăng tải trên trang web chính thức của Hiệp hội bảo hiểm Việt Nam, doanh thu phí bảo hiểm phi nhân thọ đạt 41.344 tỷ đồng, tăng trưởng 13%. Các doanh nghiệp bảo hiểm đầu tư vào nền kinh tế 231.973 tỷ đồng, trong đó khối nhân thọ đạt 193.508 tỷ đồng, tăng 41%; khối phi nhân thọ đạt 38.465 tỷ đồng, tăng 27%. Các Doanh nghiệp bảo hiểm đã tạo công ăn việc làm cho 702.282 lao động, trong đó có 29.584 cán bộ nhân viên và 672.698 đại lý (Ngô Trung Dũng, 2018). Tuy nhiên, cùng với sự phát triển nhanh chóng của thị trường bảo hiểm Việt Nam, đã xuất hiện tình trạng trục lợi bảo hiểm. Những năm gần đây, trục lợi bảo hiểm nói chung và trục lợi bảo hiểm vật chất nói riêng ở Việt Nam đã gia tăng nhanh chóng về số lượng và phát triển phức tạp về quy mô cũng như thủ đoạn trục lợi, gây thiệt hại về vật chất, uy tín cho nhiều doanh nghiệp bảo hiểm, xâm phạm đến quyền và lợi ích chính đáng của người tham gia bảo hiểm,
10. 2 đồng thời ảnh hưởng đến sự phát triển bền vững của thị trường bảo hiểm Việt Nam. Pháp luật Việt Nam điều chỉnh hoạt động kinh doanh bảo hiểm nói chung và phòng chống trục lợi bảo hiểm nói riêng đã nhiều lần được sửa đổi, bổ sung phần nào đã cho thấy sự phức tạp của vấn đề và các khó khăn khi áp dụng các quy định của luật nhằm phòng chống trục lợi bảo hiểm. Ngoài ra, trong công tác ngăn ngừa trục lợi bảo hiểm, hoạt động quản lý, giám sát của cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền đóng vai trò quan trọng, nhằm đảm bảo cho các chủ thể liên quan thực hiện hành vi một cách có trách nhiệm, tuân thủ quy định của pháp luật. Với mục đích nhằm ngăn ngừa trục lợi bảo hiểm, cơ quan quản lý nhà nước thực hiện các nội dung giám sát của mình thông qua việc ban hành các quy định như: Cấp phép thành lập và hoạt động của doanh nghiệp bảo hiểm, doanh nghiệp môi giới bảo hiểm; quản lý, giám sát sản phẩm bảo hiểm; quản lý, giám sát kênh trung gian bảo hiểm. Các nội dung này được cơ quan nhà nước thực hiện bằng phương thức giám sát từ xa và kiểm tra tại chỗ cũng như thực hiện thẩm quyền của mình trong việc áp dụng các chế tài đối với chủ thể vi phạm. Thời gian qua các doanh nghiệp bảo hiểm Việt Nam cũng như Cục Quản lý và Giám sát bảo hiểm, Bộ Tài chính đã nghiên cứu áp dụng nhiều biện pháp phòng ngừa hạn chế trục lợi trong bảo hiểm và đã thu được những thành công nhất định. Tuy nhiên thực tế các biện pháp này chưa thật sự giải quyết hiệu quả tình trạng trục lợi trong bảo hiểm nói chung và trục lợi trong bảo hiểm hàng hóa vận chuyển bằng đường biển nói riêng. Trên góc độ nghiên cứu, một số tác giả cũng đã phân tích thực trạng trục lợi bảo hiểm và đặc biệt là trục lợi bảo hiểm xe cơ giới nhằm đưa ra một số giải pháp phòng ngừa hiện tượng này. Tuy nhiên, như phần tổng quan tình hình nghiên cứu sẽ được trình bày dưới đây cho thấy, các nghiên cứu này mới chỉ