Luận văn Hiện trạng phát triển và phân bố đô thị tỉnh Bình Dương

Nội dung tài liệu: Luận văn Hiện trạng phát triển và phân bố đô thị tỉnh Bình Dương

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Hoàng Thị Hương HIỆN TRẠNG PHÁT TRIỂN VÀ PHÂN BỐ ĐÔ THỊ TỈNH BÌNH DƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐỊA LÍ HỌC Thành phố Hồ Chí Minh - 2018
2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Hoàng Thị Hương HIỆN TRẠNG PHÁT TRIỂN VÀ PHÂN BỐ ĐÔ THỊ TỈNH BÌNH DƯƠNG Chuyên ngành : Địa lí học Mã số : 8310501 LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐỊA LÍ HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. NGUYỄN KIM HỒNG Thành phố Hồ Chí Minh - 2018
3. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan mọi kết quả của đề tài: “Hiện trạng phát triển và phân bố đô thị tỉnh Bình Dương” là công trình nghiên cứu của cá nhân tôi và chưa từng được công bố trong bất cứ công trình khoa học nào khác cho tới thời điểm này. Thành phố Hồ Chí Minh, Ngày 26 tháng 9 năm 2018 Tác giả luận văn Hoàng Thị Hương
4. LỜI CẢM ƠN Trong suốt thời gian học tập và thực hiện luận văn này, tôi đã nhận được sự hướng dẫn và giúp đỡ nhiệt tình của quý phòng ban Trường Đại học Sư phạm thành phố Hồ Chí Minh, quý thầy cô cùng những lời động viên của gia đình và các bạn. Với lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc tôi xin được bày tỏ lòng cảm ơn chân thành tới Ban Giám Hiệu, Phòng đào tạo sau đại học, khoa Địa Lí của Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh đã tạo điều kiện tốt nhất cho tôi trong quá trình học tập và hoàn thành luận văn. Đặc biệt là sự hướng dẫn tận tình của PGS.TS. Nguyễn Kim Hồng, người thầy kính mến đã hết lòng giúp đỡ, dạy bảo, động viên và tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình thực hiện đề tài này. Tôi mong muốn bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến các Sở - Ban ngành tỉnh Bình Dương đã chia sẽ kiến thức, cung cấp tài liệu hướng dẫn, cùng với những câu trả lời để giúp tôi hoàn thành tốt Luận văn của mình. Tôi xin chân thành cảm ơn các thầy, cô trong hội đồng chấm luận văn đã cho tôi những đóng góp quý báu để hoàn chỉnh luận văn này. Cuối cùng tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến gia đình và tất cả bạn bè đã giúp đỡ, động viên tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện đề tài. Tôi xin chân thành cảm ơn! Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 26 tháng 9 năm 2018 Tác giả luận văn Hoàng Thị Hương
5. MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời cam đoan Lời cảm ơn Mục lục Danh mục các chữ viết tắt Danh mục các bảng Danh mục các biểu đồ MỞ ĐẦU ............................................................................................................ 1 Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ ĐÔ THỊ ....................... 8 1.1. Cơ sở lý luận ............................................................................................. 8 1.1.1. Khái niệm đô thị .............................................................................. 8 1.1.2. Phân loại đô thị ............................................................................. 11 1.1.3. Chức năng của đô thị .................................................................... 14 1.1.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển và phân bố đô thị ......... 16 1.1.5. Vai trò của đô thị trong vùng kinh tế và hệ thống kinh tế - xã hội ..... 20 1.1.6. Đô thị hóa ...................................................................................... 20 1.2. Cơ sở thực tiễn ........................................................................................ 25 1.2.1. Sự phát triển đô thị ở Việt Nam .................................................... 25 1.2.2. Sự phát triển đô thị ở vùng Đông Nam Bộ ................................... 30 Tiểu kết chương 1 .............................................................................................. 33 Chương 2. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG, HIỆN TRẠNG PHÁT TRIỂN VÀ PHÂN BỐ ĐÔ THỊ TỈNH BÌNH DƯƠNG .......... 34 2.1. Các nhân tố ảnh hưởng tới sự phát triển và phân bố đô thị ở tỉnh Bình Dương ........................................................................................... 34 2.1.1. Vị trí địa lý, phạm vi lãnh thổ ....................................................... 34 2.1.2. Điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên ............................... 36 2.1.3. Điều kiện kinh tế - xã hội .............................................................. 43
6. 2.2. Hiện trạng phát triển và phân bố đô thị tỉnh Bình Dương ...................... 50 2.2.1. Sự hình thành và phát triển đô thị ................................................. 50 2.2.2. Sự phân bố đô thị .......................................................................... 60 Tiểu kết chương 2 .............................................................................................. 81 Chương 3. ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN ĐÔ THỊ Ở TỈNH BÌNH DƯƠNG ĐẾN NĂM 2020, TẦM NHÌN 2030 ............................................................................................... 82 3.1. Quan điểm, mục tiêu, định hướng phát triển và phân bố đô thị ở tỉnh Bình Dương ................................................................................... 82 3.1.1. Quan điểm ..................................................................................... 82 3.1.2. Mục tiêu ........................................................................................ 83 3.1.3. Định hướng quy hoạch và phát triển phân bố đô thị tỉnh Bình Dương ........................................................................................... 84 3.2. Giải pháp phát triển và phân bố đô thị tỉnh Bình Dương ....................... 96 3.2.1. Các giải pháp quy hoạch phát triển đô thị .................................... 97 3.2.2. Giải pháp cụ thể cho các trọng điểm đầu tư.................................. 97 Tiểu kết chương 3 ............................................................................................ 103 KẾT LUẬN .................................................................................................... 104 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 106 PHỤ LỤC
7. DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ TDM Thủ Dầu Một BR-VT Bà Rịa – Vũng Tàu BTB Bắc Trung Bộ DHNTB Duyên hải Nam Trung Bộ ĐBSCL Đồng bằng sông Cửu Long ĐBSH Đồng bằng sông Hồng ĐNB Đông Nam Bộ GDP Gross Domestic Product HDI Human Development Index KCN Khu công nghiệp TDMNPB Trung du miền núi phía Bắc TN Tây Nguyên TP Thành phố TX Thị xã USD United States Dollars UBND Ủy ban nhân dân
8. DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1. Dân số và tỉ lệ dân số đô thị thế giới thời kì 1970 - 2017 ............ 21 Bảng 1.2. Tỉ lệ dân số đô thị Việt Nam giai đoạn 1990- 2016 ..................... 27 Bảng 1.3. Tỉ lệ dân số đô thị cả nước và các vùng giai đoạn 2005 - 2016 ... 27 Bảng 1.4. Số lượng đô thị và tỉ lệ dân đô thị so với cả nước phân theo các vùng năm 2016 .............................................................................. 28 Bảng 1.5. Số lượng các đô thị phân theo cấp quản lý ở các tỉnh vùng Đông Nam Bộ đến năm 2016 ....................................................... 32 Bảng 2.1. Quy mô dân số Bình Dương giai đoạn 1997-2016 ....................... 43 Bảng 2.2. Tỷ lệ gia tăng dân số vùng Đông Nam Bộ phân theo các tỉnh, thành phố, giai đoạn 2005-2016 ................................................... 43 Bảng 2.3. Tỷ suất di cư thuần vùng Đông Nam Bộ phân theo tỉnh, thành phố giai đoạn 2005 - 2016 ............................................................ 44 Bảng 2.4. Mật độ dân số các huyện, thành phố, thị xã tỉnh Bình Dương giai đoạn 2000 - 2016 ................................................................... 45 Bảng 2.5. Lực lượng lao động từ 15 tuổi trở lên của tỉnh Bình Dương giai đoạn 2010 - 2016 ................................................................... 46 Bảng 2.6. Cơ cấu tổng sản phẩm phân theo các khu vực kinh tế của tỉnh Bình Dương, giai đoạn 2000-2015 ............................................... 48 Bảng 2.7. Đơn vị hành chính tỉnh Bình Dương năm 1997, 2016 ................. 52 Bảng 2.8. Tổng quy mô dân số, dân số thành thị và tỉ lệ dân cư thành thị tỉnh Bình Dương giai đoạn 1997 - 2016 ....................................... 53 Bảng 2.9. Dân số đô thị và tỉ lệ dân cư đô thị của Bình Dương phân theo các huyện, thị xã, thành phố năm 2016 ........................................ 55 Bảng 2.10. Hiện trạng sử dụng đất phi nông nghiệp tỉnh Bình Dương năm 2016 ............................................................................................... 56 Bảng 2.11. Diện tích, dân số, tỉ lệ dân thành thị các huyện, thị xã, thành phố tỉnh Bình Dương năm 2016 ................................................... 62 Bảng 2.12. Đơn vị hành chính tỉnh Bình Dương phân theo phường, thị trấn, xã 2016 .................................................................................. 63
9. DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 1.1. Tỷ lệ dân cư đô thị phân theo các vùng trong cả nước, thời kỳ 2005 - 2015 .......................................................................... 31 Biểu đồ 2.1. Cơ cấu sử dụng đất Bình Dương năm 2015 ............................. 39 Biểu đồ 2.2. Tổng quy mô dân số, dân số thành thị và tỉ lệ dân cư thành thị tỉnh Bình Dương giai đoạn 1997 - 2016 .............................. 53 Biểu đồ 2.3. Tỷ lệ dân cư đô thị của Bình Dương, vùng Đông Nam Bộ, cả nước giai đoạn 2005 - 2016 .................................................. 54
10. 1 MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Đô thị là một hình thức quần cư đặc biệt của xã hội loài người. Hệ thống đô thị là kết quả tất yếu của quá trình phát triển kinh tế xã hội, đặc biệt gắn liền với sự phát triển cách mạng công nghiệp và cách mạng khoa học kỹ thuật. Vì ý nghĩa đó, sự phát triển đô thị cũng là kết quả tất yếu trong tiến trình đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở Việt Nam. Vào thập kỉ 90, số lượng đô thị Việt Nam đạt tới 500 đô thị và cho tới nay số lượng đô thị vẫn tiếp tục tăng. Sự phát triển của đô thị đã thúc đẩy nhanh chóng tốc độ tăng trưởng kinh tế, đồng thời góp phần thúc đẩy sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế và lao động. Bên cạnh đó, sự phát triển đô thị cũng mang trong mình những hệ lụy tiêu cực về các vấn đề xã hội như vấn đề nhà ở, gia tăng nạn thất nghiệp, thiếu việc làm ở các đô thị, và ô nhiễm môi trường. Trong xu thế đó, Bình Dương nằm trong vùng kinh tế trọng điểm phía Nam, thuộc vùng kinh tế phát triển năng động nhất cả nước - Đông Nam Bộ, cộng với lợi thế là tiếp giáp thành phố cực phát triển của đất nước - Thành phố Hồ Chí Minh (Tp.Hồ Chí Minh), đất rộng, người đông, nhiều tiềm năng chưa khai phá sẽ là điểm thu hút lớn đầu tư đẩy mạnh phát triển công nghiệp, là điều kiện mở rộng các đô thị. Trên thực tế, từ khi được tái thành lập tỉnh (năm 1997) đến nay, Bình Dương đã không ngừng “trải chiếu hoa” mời gọi các nhà đầu tư khai phá tiềm năng của tỉnh. Với những nỗ lực không ngừng đó, thành quả mà Bình Dương đạt được đó là tốc độ phát triển công nghiệp và đô thị nhanh chóng, là bài học tốt cho nhiều địa phương noi theo. Tuy nhiên, theo xu hướng chung trên thế giới hiện nay thì phát triển nói chung phải hướng tới phát triển bền vững và sự bền vững của phát triển đô thị tỉnh Bình Dương đang là một trong những vấn đề cần lưu tâm hàng đầu trong sự nghiệp phát triển kinh tế-xã hội của tỉnh. Nhận thức được điều đó, học viên đã chọn đề tài: “Hiện trạng phát triển và phân bố đô thị tỉnh Bình Dương” là đề tài luận văn