Luận văn Đánh giá tài nguyên địa mạo phục vụ phát triển du lịch cụm đảo Trà Bản – Quan Lạn, huyện Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh

Nội dung tài liệu: Luận văn Đánh giá tài nguyên địa mạo phục vụ phát triển du lịch cụm đảo Trà Bản – Quan Lạn, huyện Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh

1. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN ---------- TRẦN VĂN HIẾN ĐÁNH GIÁ TÀI NGUYÊN ĐỊA MẠO PHỤC VỤ PHÁT TRIỂN DU LỊCH CỤM ĐẢO TRÀ BẢN – QUAN LẠN, HUYỆN VÂN ĐỒN, TỈNH QUẢNG NINH LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC Hà Nội, 2020
2. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN ---------- TRẦN VĂN HIẾN ĐÁNH GIÁ TÀI NGUYÊN ĐỊA MẠO PHỤC VỤ PHÁT TRIỂN DU LỊCH CỤM ĐẢO TRÀ BẢN – QUAN LẠN, HUYỆN VÂN ĐỒN, TỈNH QUẢNG NINH Chuyên ngành: Quản lý tài nguyên môi trường Mã số: 8850101.01 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC XÁC NHẬN HỌC VIÊN ĐÃ CHỈNH SỬA THEO GÓP Ý CỦA HỘI ĐỒNG NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG CHẤM LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC PGS.TS. Nguyễn Hiệu GS. TS. Tạ Hòa Phương PGS. TS. Đặng Văn Bào Hà Nội - 2020
3. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn với đề tài: “Đánh giá tài nguyên địa mạo phục vụ phát triển du lịch cụm đảo Trà Bản – Quan Lạn, huyện Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh” hoàn toàn là kết quả nghiên cứu của chính bản thân tôi và chưa được công bố trong bất cứ một công trình nghiên cứu nào của người khác. Trong quá trình thực hiện luận văn tôi đã thực hiện nghiêm túc các quy tắc đạo đức nghiên cứu các kết quả trình bày trong luận văn là sản phẩm nghiên cứu khảo sát của riêng cá nhân tôi. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về tính trung thực của số liệu và các nội dung khác trong luận văn của mình. Hà Nội, ngày tháng năm 2020 Tác giả luận văn Trần Văn Hiến
4. LỜI CẢM ƠN Luận văn được hoàn thành tại Khoa Địa lý, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên – ĐHQGHN, dưới sự hướng dẫn khoa học nghiêm túc, chu đáo và tận tình của PGS. TS. Nguyễn Hiệu và GS. TS. Tạ Hòa Phương. Học viên xin chân thành bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới các thầy - những người đã hết lòng giúp đỡ, dạy bảo và tạo mọi điều kiện tốt nhất giúp em hoàn thiện luận văn này. Học viên cũng xin bày tỏ lòng biết ơn tới toàn thể Quý Thầy, Cô trong Khoa Địa lý, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên – ĐHQGHN đã tận tình giảng dạy, truyền đạt những kiến thức quý báu cũng như giúp đỡ em trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu. Học viên xin được gửi lời cảm ơn đề tài trọng điểm cấp Nhà nước“Luận cứ khoa học cho việc thiết lập và giải pháp quản lý hành lang bảo vệ bờ biển Việt Nam”; Mã số: KC.09.17/16-20, đã hỗ trợ học viên trong quá trình khảo sát thực địa, thu thập tài liệu, cơ sở dữ liệu và hoàn thiện luận văn. Cuối cùng, Học viên xin bày tỏ lòng cảm ơn tới gia đình, bạn bè và đồng nghiệp đã không ngừng động viên, chia sẻ và hỗ trợ rất nhiều trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và thực hiện đề tài luận văn thạc sĩ của mình. Mặc dù đã rất cố gắng, nhưng Luận văn thạc sĩ khoa học này không tránh khỏi những hạn chế, thiếu sót. Vì vậy, Học viên kính mong nhận được sự quan tâm, góp ý của các thầy, các cô và các bạn. Xin trân trọng cảm ơn. Hà Nội, tháng năm 2020 Tác giả luận văn Trần Văn Hiến
5. MỤC LỤC MỤC LỤC .............................................................................................................. i DANH MỤC CHỮ VIÊT TẮT ........................................................................... 3 DANH MỤC HÌNH .............................................................................................. 4 DANH MỤC ẢNH ................................................................................................ 4 DANH MỤC BẢNG ............................................................................................. 4 MỞ ĐẦU ............................................................................................................... 5 CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN VẤN ĐỀ VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................................................................................................................................ 8 1.1. Cơ sở lý luận nghiên cứu tài nguyên địa mạo cho phát triển du lịch .............. 8 1.1.1. Khái niệm chung về du lịch ................................................................... 8 1.1.2. Tài nguyên địa mạo ............................................................................. 11 1.1.3. Tài nguyên địa mạo trong phát triển du lịch ........................................ 13 1.2. Tổng quan các công trình liên quan đến khu vực nghiên cứu và lân câṇ ..... 14 1.2.1. Các công trình nghiên cứu về địa mạo ................................................ 14 1.2.2. Các công trình nghiên cứu đánh giá tài nguyên cho phát triển du lịch 16 1.2.3. Hướ ng phát triển nghiên cứ u của luâṇ văn .......................................... 18 1.3. Cách tiếp cận và phương pháp nghiên cứu .................................................... 18 1.3.1. Cách tiếp cận ....................................................................................... 18 1.3.2. Phương pháp nghiên cứu ..................................................................... 20 1.3.3. Quy trình nghiên cứ u ........................................................................... 22 CHƯƠNG 2. ĐẶC ĐIỂM ĐỊA MẠO VÀ HIỆN TRẠNG PHÁT TRIỂN ... 25 DU LỊCH Ở CỤM ĐẢO TRÀ BẢN - QUAN LẠN ......................................... 25 2.1. Các nhân tố ảnh hưởng tới sự hình thành và phát triển địa hình khu vực .... 25 2.1.1. Điều kiện tự nhiên ............................................................................... 25 2.1.2. Đặc điểm kinh tế xã hội ....................................................................... 28 2.1.3. Hiện trạng môi trường ......................................................................... 30 2.2. Đặc điểm địa mạo khu vực đảo Trà Bản, Bái Tử Long ................................ 31 2.2.1. Cơ sở thành lập bản đồ địa mạo khu vực nghiên cứu.......................... 31 2.2.2. Đặc điểm các dạng nguồn gốc và kiểu địa hình khu vực đảo Trà Bản 31 2.3. Hiện trạng phát triển du lịch cụm đảo Trà Bản - Quan Lạn.......................... 41 2.3.1. Hiện trạng khách du lịch ...................................................................... 41 2.3.2. Cơ sở hạ tầng ....................................................................................... 42 1
6. 2.3.3. Hệ thống sản phẩm du lịch .................................................................. 44 2.3.4. Thị trường du lịch ................................................................................ 44 2.3.5. Quảng bá du lịch .................................................................................. 45 2.3.6. Các hoạt động quản lý của nhà nước ................................................... 45 2.3.7. Vấn đề môi trường khu vực ................................................................. 46 CHƯƠNG 3. ĐÁNH GIÁ TÀI NGUYÊN ĐỊA MẠO CHO PHÁT TRIỂN DU LỊCH CỤM ĐẢO TRÀ BẢN - QUAN LẠN ............................................. 47 3.1. Tài nguyên địa mạo cho phát triển du lịch cụm đảo Trà Bản - Quan Lạn .... 47 3.1.1. Tài nguyên địa mạo nguồn gốc kiến tạo .............................................. 47 3.1.2. Tài nguyên địa mạo nguồn gốc bóc mòn xâm thực ............................. 48 3.1.3. Tài nguyên địa mạo nguồn gốc karst ................................................... 52 3.1.4. Tài nguyên địa mạo nguồn gốc tích tụ vật chất trong lục địa và các đảo ............................................................................................................. 53 3.1.5. Tài nguyên địa mạo nguồn gốc biển thành tạo do quá trình sóng, thủy triều và các dòng hải lưu ...................................................................... 55 3.2. Đánh giá mức độ nhạy cảm tai biến trượt lở đất trong khu vực nghiên cứu 60 3.3. Đánh giá tài nguyên địa mạo cho phát triển du lịch cụm đảo Trà Bản - Quan Lạn ................................................................................................................. 62 3.3.1. Đánh giá chung tài nguyên địa mạo cho phát triển du lịch ................. 63 3.3.2. Đánh giá tài nguyên địa mạo cho phát triển du lịch cụm đảo Trà Bản - Quan Lạn bằng phương pháp bán định lượng ..................................... 65 3.4. Định hướng phát triển du lịch cụm đảo Trà Bản - Quan Lạn dựa trên nguồn tài nguyên địa mạo ........................................................................................ 67 3.4.1. Phân tích tài nguyên địa mạo cho phát triển du lịch cụm đảo Trà Bản - Quan Lạn ............................................................................................. 67 3.4.2. Định hướng tổ chức không gian phát triển du lịch cụm đảo Trà Bản - Quan Lạn ............................................................................................. 69 KẾT LUẬN ......................................................................................................... 71 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................. 72 2
7. DANH MỤC CHỮ VIÊT TẮT CNH - HĐH Công nghiệp hóa – hiện đại hóa Đ - ĐB Đông – Đông bắc ĐB - TN Đông bắc – tây nam DLBĐ Du licḥ biển đảo ĐN Đông nam IUOTO International Union Of Official Travel Organizations - Hiệp hội Quốc tế các tổ chức du lịch chính thức N - ĐN Nam - Đông nam T - TN Tây - Tây nam TB Tây bắc TB - ĐN Tây bắc - Đông nam TLĐ Trượt lở đất TN Tây nam UNESCO Tổ chức Giáo dục Khoa học và Văn hóa Liên Hiệp Quốc 3
8. DANH MỤC HÌNH Hình 1: Khu vực nghiên cứu (phía trong đường màu đỏ) trên ảnh vệ tinh ................ 7 Hình 1.1: Sơ đồ quy trình nghiên cứu ....................................................................... 24 Hình 2.1: Bản đồ địa mạo khu vực cụm đảo Trà Bản - Quan Lạn ........................... 40 Hình 3.1. Bản đồ chỉ số nguy cơ trượt lở khu vực cụm đảo Trà Bản [14] ............... 61 Hình 3.2. Bản đồ phân cấp tiềm năng cho phát triển du lịch cụm đảo Trà Bản - Quan Lạn .................................................................................................. 68 DANH MỤC ẢNH Ảnh 2.1. Bề mặt sườn vách đứt gãy kiến tạo tuyến tính kéo dài phương ĐB-TN phía Bắc đảo Trà Bản ................................................................................................ 32 Ảnh 2.2. Các bề mặt sườn bóc mòn tổng hợp trên thành tạo lục nguyên cát bột kết ........................................................................................................................ 34 Ảnh 2.3. Địa hình các đỉnh karst liên kết bao quanh một lũng karst ngập nước trong khối đá vôi khu vực xóm Bản Sen .................................................................. 36 Ảnh 2.4. Bề mặt tích tụ các vật liệu trầm tích từ trong lục địa trên đảo Trà Bản ..... 37 Ảnh 2.5. Vách mài mòn do sóng biển và bench biển phía dưới ............................... 38 Ảnh 2.6. Bề mặt tích tụ cát biển hiện đại .................................................................. 39 Ảnh 3.1. Sườn vách đứt gãy kiến tạo kéo dài như bước trường thành theo phương cấu trúc trên khối đá vôi Bản Sen trên đảo Trà Bản khi quan sát trên biển ............. 48 Ảnh 3.2. Phần sót bề mặt san bằng với đỉnh kiểu sống trâu kéo dài tựa như con rắn khổng lồ trên mặt biển .............................................................................................. 49 Ảnh 3.3. Cảnh quan bề mặt sườn bóc mòn tổng hợp trên các thành tạo lục nguyên ................................................................................................................. 51 Ảnh 3.4. Cảnh quan kỳ vĩ, hiểm trở đặc sắc trên khu vực núi đá vôi đảo Trà Bản .... 53 Ảnh 3.5. Các khối karst với muôn hình vạn trạng hình thù kỳ dị, độc đáo và đẹp mắt ...................................................................................................................... 53 Ảnh 3.6. Dải tích tụ aluvi-proluvi kéo dài dọc men theo các khe rãnh xâm thực .... 54 Ảnh 3.7. Dải cát biển kéo dài lấp đầy cung bờ lõm trên đảo Quan Lạn ................... 56 Ảnh 3.8. Bãi biển Minh Châu nổi tiếng với khung cảnh hoang sơ, cát trắng mịn màng và làn nước biển trong vắt ....................................................................... 57 DANH MỤC BẢNG Bảng 3.1. Bảng đánh giá các giá trị và tiêu chí cho phát triển du lịch khu vực cụm đảo Trà Bản - Quan Lạn .................................................................................... 66 4
9. MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết Vịnh Bái Tử Long nằm trong vịnh Bắc Bộ, bao gồm một vùng biển của thành phố Hạ Long, thành phố Cẩm Phả và huyện đảo Vân Đồn. Nằm bên cạnh và mang các giá trị tương đồng như Di sản thiên nhiên thế giới vịnh Hạ Long. Trong khi Vịnh Hạ Long là một trong những trung tâm du lịch lớn của cả nước và khu vực, các hoạt động phát triển du lịch dựa vào tài nguyên thiên nhiên tại Vịnh Bái Tử Long cho đến nay còn rất hạn chế. Theo quy hoạch du lịch tỉnh Quảng Ninh đến năm 2020, tầm nhìn 2030 thì Bái Tử Long được xác định là vùng trọng điểm để phát triển du lịch biển đảo chất lượng cao gắn với tài nguyên thiên nhiên ở khu vực này. Năm 2016, Quốc hội đã đồng ý để tỉnh Quảng Ninh nghiên cứu xây dựng Vân Đồn - nơi có vịnh Bái Tử Long - là đặc khu kinh tế trong đó định hướng phát triển du lịch gắn với tài nguyên thiên nhiên biển đảo và phát triển kèm theo là các loại hình casino, sân bay và trung tâm phức hợp du lịch - dịch vụ. Đảo Trà Bản và Quan Lạn là hai đảo có diện tích lớn nằm trong vịnh Bái Tử Long, có nhiều tiềm năng để phát triển du lịch. Tuy nhiên hiện nay mới chỉ có đảo Quan Lạn với lợi thế là các bãi cát tự nhiên rất đẹp nên thường thu hút được một lượng du khách vừa phải đến tham quan vào mùa hè. Trong khi đó, Trà Bản là hòn đảo lớn nhất trên vịnh Bái Tử Long, cũng có rất nhiều lợi thế về tài nguyên thiên nhiên nhưng hầu như chưa có bóng dáng của du khách đến nơi đây. Các công trình nghiên cứu ở khu vực này hầu hết chỉ tập trung nghiên cứu về lĩnh vực thủy sản, môi trường, đặc điểm địa hình Các nghiên cứu để định hướng cho phát triển du lịch thường chỉ được đề cập trong các quy hoạch du lịch của cả khu vực chứ chưa có nghiên cứu nào định hướng phát triển du lịch một cách cụ thể cho cụm đảo Trà Bản - Quan Lạn. Có thể nói, nếu đem so sánh với các đảo thuộc vịnh Hạ Long, cảnh quan địa hình các đảo trong vịnh Bái Tử Long mang những nét độc đáo đặc thù riêng biệt. Đặc biệt trong cụm đảo Trà Bản - Quan Lạn, nét đặc thù càng được thể hiện rõ ràng bởi tính đa dạng, qua sự dung hợp, tổng hòa của địa hình karst cùng với các đảo núi trên đá trầm tích. Đó vừa là vẻ đẹp hùng vĩ uy nghi của những khối đá vôi lớn vách dốc tựa như bức trường thành, nhưng cũng đồng thời là sự mềm mại của các dải núi lục nguyên, sự yên bình của những dải cát trắng hiền hòa bên làn nước biển xanh dịu dàng thơ mộng - thứ mà ít tìm thấy ở các đảo trong vịnh Hạ Long. Từ những đặc thù cảnh quan địa hình như vậy, có thể thấy rằng tiềm năng phát triển du lịch cụm đảo Trà Bản - Quan Lạn là rất có triển vọng. 5
10. Để góp phần đưa ngành du lịch của huyện Vân Đồn nói chung và cụm đảo Trà Bản - Quan Lạn nói riêng phát triển mạnh mẽ, tận dụng tối đa nguồn tài nguyên thiên nhiên sẵn có thì cần phải có những nghiên cứu chuyên sâu hơn về các dạng tài nguyên thiên nhiên trong đó đặc biệt phải nói tới dạng tài nguyên quan trọng là tài nguyên địa mạo. Đây cũng là lý do học viên lựa chọn đề tài “Đánh giá tài nguyên địa mạo phục vụ phát triển du lịch cụm đảo Trà Bản - Quan Lạn, huyện Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh” làm luận văn tốt nghiệp của mình. 2. Mục tiêu Làm sáng tỏ đặc điểm địa hình, sự phân hóa, tính đặc thù của tài nguyên địa mạo cụm đảo Trà Bản - Quan Lạn, trên cơ sở đó đề xuất định hướng cho phát triển du lịch ở cụm đảo Trà Bản - Quan Lạn. 3. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi không gian: cụm đảo Trà Bản - Quan Lạn thuộc huyện Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh (Hình 1) - Phạm vi khoa học: đánh giá tài nguyên địa mạo cụm đảo Trà Bản - Quan Lạn thuộc huyện Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh 4. Nội dung nghiên cứu - Tổng quan cơ sở lý luận và thực tiễn về nghiên cứu tài nguyên địa mạo cho phát triển du lịch; - Phân tích đặc điểm địa mạo và làm rõ tính đặc thù về tài nguyên địa mạo của cụm đảo Trà Bản - Quan Lạn; - Phân tích thực trạng phát triển du lịch cụm đảo Trà Bản - Quan Lạn; - Định hướng phát triển du lịch cụm đảo Trà Bản - Quan Lạn trên cơ sở nguồn tài nguyên địa mạo. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu - Thu thập, phân tích, đánh giá và tổng quan các tài liệu đã được công bố liên quan đến nội dung của đề tài; - Khảo sát thực địa; - Xây dựng các bản đồ chuyên ngành như bản đồ địa mạo, bản đồ định hướng tổ chức không gian du lịch; - Hoàn thiện báo cáo. 6