Luận án Quản lý nợ xấu trong hoạt động tín dụng của ngân hàng thương mại Cổ phần Công thương Việt Nam

Nội dung tài liệu: Luận án Quản lý nợ xấu trong hoạt động tín dụng của ngân hàng thương mại Cổ phần Công thương Việt Nam

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC THƢƠNG MẠI ------------------------- TRƢƠNG THỊ ĐỨC GIANG QUẢN LÝ NỢ XẤU TRONG HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG CỦA NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN CÔNG THƢƠNG VIỆT NAM LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ Hà Nội, Năm 2020
2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC THƢƠNG MẠI ------------------------- TRƢƠNG THỊ ĐỨC GIANG QUẢN LÝ NỢ XẤU TRONG HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG CỦA NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN CÔNG THƢƠNG VIỆT NAM Chuyên ngành: Quản lý Kinh tế Mã số: 62.34.04.10 Luận án tiến sĩ kinh tế Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: 1. PGS,TS. Nguyễn Thị Phƣơng Liên 2. PGS,TS. Nguyễn Thị Mùi Hà Nội, Năm 2020
3. i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận án tiến sĩ“Quản lý nợ xấu trong hoạt động tín dụng của Ngân hàng Thương mại Cổ phần Công Thương Việt Nam”đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận án là trung thực, nguồn gốc rõ ràng và được trích dẫn đầy đủ theo qui định và chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu khoa học nào khác. Hà Nội, ngày .. tháng 1 năm 2020 Tác giả
4. ii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i MỤC LỤC .................................................................................................................. ii DANH MỤC BẢNG BIỂU ..................................................................................... vii DANH MỤC HÌNH ............................................................................................... viii KÝ HIỆU VIẾT TẮT ............................................................................................... ix MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu ....................................................................... 1 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu .......................................................................... 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................... 3 4. Những đóng góp mới của luận án ........................................................................... 3 5. Kết cấu luận án ........................................................................................................ 4 Chƣơng 1 TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .. 5 1.1 Tổng quan các nghiên cứu có liên quan và khoảng trống nghiên cứu ........... 5 1.1.1 Tổng quan các nghiên cứu trong và ngoài nước có liên quan đến đề tài luận án ........................................................................................................... 5 1.1.1.1 ác nghi n cứu v quản l rủi ro t n d ng ..................................................... 5 1.1.1.2 Các nghiên cứu v nợ xấu và nhân tố ảnh hưởng tới nợ xấu ......................... 6 1.1.1.3 Các nghiên cứu v quản lý nợ xấu của ngân hàng thương mại ...................... 9 1.1.2 Khoảng trống nghiên cứu và giá trị khoa học, thực tiễn luận án được kế thừa ........................................................................................................................... 10 1.1.2.1 Khoảng trống nghiên cứu .............................................................................. 10 1.1.2.2 Giá trị khoa học và thực tiễn luận án được kế thừa ..................................... 11 1.2 Câu hỏi nghiên cứu ........................................................................................... 11 1.3 Phƣơng pháp nghiên cứu của đề tài luận án .................................................. 12 1.3.1 Phương pháp thu thập thông tin, dữ liệu ...................................................... 12 1.3.2 Phương pháp tổng hợp và xử lý thông tin, dữ liệu ........................................ 13 1.4 Quy trình nghiên cứu của luận án .................................................................. 13 TÓM TẮT CHƢƠNG 1 .......................................................................................... 16 Chƣơng 2 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ NỢ XẤU VÀ QUẢN LÝ NỢ XẤU TRONG HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG CỦA NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI ..................... 17 2.1 Những lý luận chung về nợ xấu trong hoạt động tín dụng của ngân hàng thƣơng mại ............................................................................................................... 17 2.1.1 Khái niệm tín dụng ngân hàng và nợ xấu ..................................................... 17 2.1.1.1 Tín d ng ngân hàng và rủi ro tín d ng ......................................................... 17 2.1.1.2 Khái niệm nợ xấu .......................................................................................... 18 2.1.2 Phân loại nợ xấu ............................................................................................. 20
5. iii 2.1.2.1 Phân loại nợ xấu theo thời gian nợ quá hạn và khả năng thu hồi nợ ........... 20 2.1.2.2 Phân loại nợ xấu theo nguyên tắc hạch toán kế toán ................................... 21 2.1.3 Phương pháp xác định nợ xấu ....................................................................... 21 2.1.3.1 Theo phương pháp định lượng ...................................................................... 21 2.1.3.2 Theo phương pháp định tính ......................................................................... 22 2.1.4 Tác động của nợ xấu ....................................................................................... 22 2.1.4.1 Tác động của nợ xấu đến tình hình tài ch nh của ngân hàng ....................... 23 2.1.4.2 Tác động của nợ xấu đến n n kinh tế ............................................................ 24 2.2 Quản lý nợ xấu của ngân hàng thƣơng mại .................................................... 25 2.2.1 Khái niệm và mục tiêu quản lý nợ xấu .......................................................... 25 2.2.2 Nội dung của quản lý nợ xấu ......................................................................... 27 2.2.2.1 Xây dựng ban hành chính sách, chiến lược quản lý nợ xấu và quy trình quản lý nợ xấu .................................................................................................................... 27 2.2.2.2 Mô hình tổ chức bộ máy quản lý nợ xấu ....................................................... 29 2.2.2.3 Tổ chức thực hiện hoạt động quản lý nợ xấu ................................................ 30 2.2.3 Tiêu chí đánh giá quản lý nợ xấu của ngân hàng thương mại .................... 39 2.2.3.1 Tính tuân thủ ................................................................................................. 39 2.2.3.2 Tính hiệu quả ................................................................................................. 40 2.3 Các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý nợ xấu của ngân hàng thƣơng mại ....... 41 2.3.1 Nhóm yếu tố chủ quan .................................................................................... 41 2.3.2 Nhóm yếu tố khách quan ................................................................................ 43 2.4 Kinh nghiệm quản lý nợ xấu trong hoạt động tín dụng của một số ngân hàng thƣơng mại và bài học rút ra cho Ngân hàng thƣơng mại Cổ phần Công Thƣơng Việt Nam .................................................................................................... 44 2.4.1 Kinh nghiệm quản lý nợ xấu của một số ngân hàng thương mại ................ 44 2.4.1.1 Kinh nghiệm của Ngân hàng TM P Đầu tư và Phát triển Việt Nam ........... 44 2.4.1.2 Kinh nghiệm của Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam ..................... 50 2.4.2 Bài học rút ra cho Ngân hàng Thương mại Cổ phần Công Thương Việt Nam ........................................................................................................................... 54 TÓM TẮT CHƢƠNG 2 .......................................................................................... 56 Chƣơng 3 THỰC TRẠNG NỢ XẤU VÀ QUẢN LÝ NỢ XẤU TRONG HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG CỦA NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI .................................. 57 CỔ PHẦN CÔNG THƢƠNG VIỆT NAM ........................................................... 57 3.1 Giới thiệu về Ngân hàng thƣơng mại cổ phần Công Thƣơng Việt Nam ..... 57 3.1.1 Quá trình hình thành và phát triển của Ngân hàng Thương mại Cổ phần Công Thương Việt Nam ........................................................................................... 57 3.1.2 Cơ cấu tổ chức và cơ cấu quản trị .................................................................. 58
6. iv 3.1.3 Kết quả hoạt động kinh doanh chủ yếu của Ngân hàng Thương mại Cổ phần Công Thương Việt Nam ................................................................................. 60 3.2 Thực trạng tín dụng và nợ xấu trong hoạt động tín dụng của Ngân hàng Thƣơng mại Cổ phần Công Thƣơng Việt Nam. ................................................... 63 3.2.1 Thực trạng hoạt động tín dụng của Ngân hàng Thương mại Cổ phần Công ThươngViệt Nam ...................................................................................................... 63 3.2.2 Thực trạng nợ xấu của Ngân hàng thương mại cổ phần Công Thương Việt Nam ........................................................................................................................... 65 3.3 Thực trạng quản lý nợ xấu của Ngân hàng Thƣơng mại Cổ phần Công Thƣơng Việt Nam ..................................................................................................... 70 3.3.1 Thực trạng xây dựng ban hành chính sách, chiến lược quản lý nợ xấu và quy trình quản lý nợ xấu của Ngân hàng Thương mại Cổ phần Công Thương Việt Nam ................................................................................................................... 70 3.3.2 Thực trạng mô hình tổ chức bộ máy quản lý nợ xấu của Ngân hàng Thương mại Cổ phần Công Thương Việt Nam ...................................................... 75 3.3.2.1 Lựa chọn mô hình tổ chức bộ máy quản lý nợ xấu của Ngân hàng Thương mại Cổ phần ông Thương Việt Nam ....................................................................... 75 3.3.2.2 Mô hình tổ chức quản lý rủi ro tín d ng và xử lý nợ xấu ............................. 79 3.3.3 Thực trạng tổ chức thực hiện các hoạt động quản lý nợ xấu tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Công Thương Việt Nam ...................................................... 82 3.3.3.1 Thực trạng kiểm soát và phòng ngừa nợ xấu ................................................ 82 3.3.3.2 Thực trạng đo lường, phân loại và xử lý nợ xấu tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần ông Thương Việt Nam .............................................................................. 89 3.3.3.3 Thực trạng thanh tra, giám sát và xử lý vi phạm .......................................... 96 3.3.3.4 Thực trạng lập báo cáo kết quả quản lý nợ xấu tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần ông Thương Việt Nam .............................................................................. 98 3.4 Đánh giá thực trạng quản lý nợ xấu của Ngân hàng Thƣơng mại Cổ phần Công Thƣơng Việt Nam .......................................................................................... 98 3.4.1 Những kết quả đạt được và nguyên nhân ...................................................... 98 3.4.1.1 Kết quả đạt được ........................................................................................... 98 3.4.1.2 Nguyên nhân của kết quả ............................................................................ 103 3.4.2 Những hạn chế và nguyên nhân .................................................................. 106 3.4.2.1 Hạn chế ....................................................................................................... 106 3.4.2.2 Nguyên nhân của hạn chế ........................................................................... 111 TÓM TẮT CHƢƠNG 3 ........................................................................................ 118 Chƣơng 4 ĐỊNH HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP TĂNG CƢỜNG QUẢN LÝ NỢ XẤU TRONG HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG CỦA NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦNCÔNG THƢƠNG VIỆT NAM .......................................................... 119
7. v 4.1 Định hƣớng phát triển hoạt động tín dụng và quan điểm tăng cƣờng quản lý nợ xấu trong hoạt động tín dụngcủa Ngân hàng Thƣơng mại Cổ phần Công Thƣơng Việt Nam .................................................................................................. 119 4.1.1 Định hướng phát triển của Ngân hàng Thương mại Cổ phần Công ThươngViệt Nam đến năm 2025 ........................................................................... 119 4.1.1.1 Định hướng phát triển ngành Ngân hàngViệt Nam .................................... 119 4.1.1.2 Định hướng kinh doanh của Ngân hàng thương mại cổ phần ông Thương Việt Nam .................................................................................................................. 119 4.1.1.3 Định hướng hoạt động tín d ng của Ngân hàng thương mại cổ phần Công Thương Việt Nam .................................................................................................... 121 4.1.2 Thuận lợi và khó khăn quản lý nợ xấu trong hoạt động tín dụngcủa Ngân hàng Thương mại Cổ phần Công Thương Việt Nam những năm tới ................. 121 4.1.2.1 Thuận lợi ..................................................................................................... 121 4.1.2.2 Khó khăn ..................................................................................................... 123 4.1.3 Định hướng và quan điểm quản lý nợ xấu trong hoạt động tín dụng của Ngân hàng Thương mại Cổ phần Công Thương Việt Nam ................................ 126 4.1.3.1. Định hướng quản lý nợ xấu trong hoạt động tín d ng của Ngân hàng Thương mại Cổ phần ông Thương Việt Nam ....................................................... 126 4.1.3.2. Quan điểm quản lý nợ xấu trong hoạt động tín d ng của Ngân hàng Thương mại Cổ phần ông Thương Việt Nam ....................................................... 127 4.2 Các giải pháp hoàn thiện và tăng cƣờng quản lý nợ xấu trong hoạt động tín dụng của Ngân hàng Thƣơng mại Cổ phần Công Thƣơng Việt Nam giai đoạn 2020-2025. .............................................................................................................. 129 4.2.1 Tiếp tục hoàn thiện việc xây dựng ban hành chính sách, chiến lược quản lý nợ xấu và quy trình quản lý nợ xấu ...................................................................... 129 4.2.2 Tiếp tục hoàn thiện mô hình tổ chức bộ máy quản lý nợ xấu .................... 130 4.2.3 Hoàn thiện tổ chức thực hiện hoạt động quản lý nợ xấu ........................... 135 4.2.3.1 Tăng cường các biện pháp kiểm soát và phòng ngừa rủi ro tín d ng ........ 135 4.2.3.2 Hoàn thiện đo lường, phân loại và đa dạng hóa các biện pháp xử lý nợ xấu . 136 4.2.3.3 Đẩy mạnh công tác thanh tra, giám sát quản lý nợ xấu ............................. 140 4.2.4 Các giải pháp khác ........................................................................................ 144 4.2.4.1 Nâng cao khả năng phân t ch t n d ng ....................................................... 144 4.2.4.2 Nâng cao chất lượng cán bộ, nhân viên ngân hàng ................................... 144 4.3 Một số kiến nghị .............................................................................................. 147 4.3.1 Với Ngân hàng Nhà nước ............................................................................. 147 4.3.2 Với Hiệp hội Ngân hàng ............................................................................... 148 4.3.3 Với Chính phủ và Bộ/ Ngành liên quan ...................................................... 148 4.3.3.1 Ổn định kinh tế vĩ mô .................................................................................. 148
8. vi 4.3.3.2 Hoàn thiện môi trường pháp lý ................................................................... 149 4.3.3.3 Phát triển thị trường mua bán nợ xấu ......................................................... 152 4.3.3.4 Đẩy mạnh cải cách khu vực ngân hàng ...................................................... 153 TÓM TẮT CHƢƠNG 4 ........................................................................................ 154 KẾT LUẬN ............................................................................................................ 155 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI CỦA LUẬN ÁN TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
9. vii DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 2.1 Trích lập dự phòng và sử dụng dự phòng rủi ro tín dụng tại BIDV giai đoạn 2013-2018 ......................................................................................................... 47 Bảng 2.2 Các nhóm nợ xấu của VCB giai đoạn 2012-2018 ..................................... 51 Biểu 3.1 Quy mô hoạt động của một số ngân hàng Việt Nam. ................................. 60 Bảng 3.1 Kết quả hoạt động kinh doanh của NHTMCP Công thương Việt Nam giai đoạn 2012-2018 ......................................................................................................... 61 Bảng 3.2 Dư nợ tín dụng của NHTMCP Công thương Việt Nam giai đoạn 2012- 2018 ........................................................................................................................... 64 Bảng 3.3 Nợ xấu và tỷ lệ nợ xấu tại NHTMCP Công thương Việt Nam giai đoạn 2012-2018.................................................................................................................. 66 Bảng 3.4 Trái phiếu đặc biệt và Dự phòng trái phiếu đặc biệt của NHTMCP Công thương Việt Nam năm 2017 so với năm 2018 .......................................................... 67 Biểu 3.2 Nợ xấu tại NHTMCP Công thương Việt Nam năm 2017 so với năm 2018 ................................................................................................................................... 67 Biểu 3.3 Tỷ lệ nợ xấu tại NHTMCP Công thương Việt Nam và Trung bình ngành 68 Bảng 3.5 Nợ xấu của một số NHTM giai đoạn 2012 – 2018 ................................... 70 Bảng 3.6 Quy định về thẩm quyền phán quyết tín dụng trong hệ thống NHTMCP Công thương Việt Nam ............................................................................................. 71 Bảng 3.7 Phân loại nợ, cam kết ngoại bảng (CKNB) dựa trên kết quả chấm điểm và xếp hạng tín dụng khách hàng ................................................................................... 72 Bảng 3.8 Dự phòng rủi ro tín dụng của NHTMCP Công thương Việt Nam giai đoạn 2012-2018.................................................................................................................. 84 Bảng 3.9 Nợ xấu, chi phí dự phòng của NHTMCP Công thương Việt Nam và một số NH năm 2018 ........................................................................................................ 85 Bảng 3.10 Dự phòng rủi ro tín dụng sử dụng trong năm, Nợ xử lý bằng dự phòng và nợ bán cho VAMC của NHTMCP Công thương Việt Nam giai đoạn 2012 - 2018 . 87 Biểu 3.4 Lượng trái phiếu đặc biệt VAMC ở các Ngân hàng. .................................. 88 Bảng 3.11 Thang xếp hạng của hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ doanh nghiệp tại NHTMCP Công thương Việt Nam ........................................................................... 90 Bảng 3.12 DPRR trích lập, Nợ được xử lý bằng DPRR và Nợ bán cho VAMC tại NHTMCP Công thương Việt Nam giai đoạn 2012-2018 ......................................... 94 Bảng 3.13 Tốc độ tăng trưởng của một số chỉ tiêu của NHTMCP Công thương Việt Nam giai đoạn 2012-2018 ....................................................................................... 110 Bảng 3.14 Biến động vốn chủ sở hữu và nợ xấu của NHTMCP Công thương Việt Nam giai đoạn 2012-2018 ....................................................................................... 113
10. viii DANH MỤC HÌNH Hình 1.1 Quy trình nghiên cứu của luận án .............................................................. 14 Hình 1.2 Quy trình thu thập và xử lý thông tin sơ cấp ............................................. 15 Hình 1.3 Quy trình thu thập và xử lý thông tin thứ cấp ........................................... 16 Hình 2.1 Các hình thức rủi ro tín dụng .................................................................... 18 Hình 3.1 Cơ cấu tổ chức của NHTMCP Công thương Việt Nam ............................ 58 Hình 3.2 Cơ cấu quản trị của NHTMCP Công thương Việt Nam ............................ 59 Hình 3.3 Quy trình thanh tra, giám sát các khoản cấp tín dụng của NHTMCP Công thương Việt Nam ....................................................................................................... 75 Hình 3.4 Mô hình tổ chức quản lý nợ xấu tại Trụ sở chính ...................................... 76 Hình 3.5 Mô hình tổ chức kinh doanh tại Chi nhánh ................................................ 77 Hình 3.6 Mô hình tổ chức phê duyệt tín dụng .......................................................... 78 Hình 3.7 Mô hình tổ chức quản lý rủi ro tại NHTMCP Công thương Việt Nam ..... 80 Hình 3.8 Mô hình tổ chức xử lý nợ xấu của NHTMCP Công thương Việt Nam ..... 82 Hình 3.9 Mô hình xếp hạng tín dụng đối với khách hàng doanh nghiệp của NHTMCP Công thương Việt Nam ........................................................................... 89