Luận án Quá trình bảo vệ, củng cố độc lập dân tộc của Cộng hòa Liên bang Myanmar (2003-2015)

Nội dung tài liệu: Luận án Quá trình bảo vệ, củng cố độc lập dân tộc của Cộng hòa Liên bang Myanmar (2003-2015)

1. HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH NGUYỄN THỊ TÚ HOA Qu¸ TR×NH B¶O VÖ, CñNG Cè ®éc lËp d©n téc cña céng hßa liªn bang Myanmar (2003 - 2015) LUẬN ÁN TIẾN SĨ CHUYÊN NGÀNH: LỊCH SỬ PHONG TRÀO CỘNG SẢN CÔNG NHÂN QUỐC TẾ VÀ GIẢI PHÓNG DÂN TỘC HÀ NỘI - 2019
2. HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH NGUYỄN THỊ TÚ HOA Qu¸ TR×NH B¶O VÖ, CñNG Cè ®éc lËp d©n téc cña céng hßa liªn bang Myanmar (2003 - 2015) LUẬN ÁN TIẾN SĨ CHUYÊN NGÀNH: LỊCH SỬ PHONG TRÀO CỘNG SẢN CÔNG NHÂN QUỐC TẾ VÀ GIẢI PHÓNG DÂN TỘC Mà SỐ: 62 22 03 12 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS,TS NGUYỄN THỊ QUẾ HÀ NỘI - 2019
3. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, trích dẫn trong luận án bảo đảm độ tin cậy, chính xác, trung thực và được trích dẫn đầy đủ theo quy định. Tác giả luận án Nguyễn Thị Tú Hoa
4. MỤC LỤC Trang MỞ ĐẦU 1 Chương 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI 6 1.1. Các kết quả nghiên cứu đã công bố 6 1.2. Những vấn đề chưa được giải quyết và luận án cần tập trung làm rõ 19 Chương 2: CÁC NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN QUÁ TRÌNH BẢO VỆ, CỦNG CỐ ĐỘC LẬP DÂN TỘC CỦA CỘNG HÒA LIÊN BANG MYANMAR (2003-2015) 21 2.1. Nhân tố chủ quan 21 2.2. Nhân tố khách quan 47 Chương 3: THỰC TIỄN QUÁ TRÌNH BẢO VỆ, CỦNG CỐ ĐỘC LẬP DÂN TỘC CỦA CỘNG HÒA LIÊN BANG MYANMAR (2003-2015) 67 3.1. Khái niệm độc lập dân tộc và bảo vệ độc lập dân tộc 67 3.2. Bảo vệ, củng cố độc lập dân tộc trong những năm cuối thời kỳ chính phủ quân sự (từ năm 2003 đến tháng 3 năm 2011) 71 3.3. Bảo vệ, củng cố độc lập dân tộc thời kỳ Chính phủ Thein Sein (từ tháng 4 năm 2011 đến năm 2015) 85 Chương 4: ĐÁNH GIÁ QUÁ TRÌNH BẢO VỆ, CỦNG CỐ ĐỘC LẬP DÂN TỘC CỦA CỘNG HÒA LIÊN BANG MYANMAR (2003 - 2015) VÀ MỘT SỐ KINH NGHIỆM 119 4.1. Đánh giá quá trình bảo vệ, củng cố độc lập dân tộc của Myanmar (2003-2015) 119 4.2. Một số kinh nghiệm cho các nước đang phát triển từ quá trình bảo vệ, củng cố độc lập dân tộc của Myanmar (2003-2015) 141 KẾT LUẬN 147 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC 151 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 152 PHỤ LỤC 173
5. DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Stt Chữ Tiếng Anh Tiếng Việt viết tắt 1 AAPP Assistance Association for Hội Trợ giúp các tù chính trị Political Prisoners 2 ABFSU All Burma Federation of Student Liên đoàn hiệp hội sinh viên toàn Unions Miến 3 ADB Asian Development Bank Ngân hàng Phát triển châu Á 4 AFPFL Anti-Fascist People’s Freedom Liên đoàn Tự do nhân dân chống League phát xít 5 APLP Arakan People Liberation Party Đảng Giải phóng nhân dân Arakan 6 ASEAN Association of Southeast Asian Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Nations Á 7 BGF Border Guard Force Lực lượng Phòng vệ biên giới 8 BIMSTEC Bay of Bengal Initiative for Sáng kiến vùng vịnh Bengal về Multisectoral Technical and hợp tác kinh tế và kỹ thuật đa Economic Cooperation khu vực 9 BSPP Burma Socialist Programme Đảng Cương lĩnh xã hội chủ Party nghĩa Miến Điện 10 CBM Central Bank of Myanmar Ngân hàng Trung ương Myanmar 11 CRDB Committee for Restoration of Ủy ban Phục hồi dân chủ Miến Democracy in Burma - Điện 12 CPB Communist Party of Burma Đảng Cộng sản Miến Điện 13 CPC Country of Particular Concern Nước cần quan tâm đặc biệt 14 CSO Central Statistical Organization Cơ quan Thống kê trung ương 15 DAB Democracy Alliance of Burma Liên minh Dân chủ Miến Điện 16 DPNS Democratic Party for New Đảng Dân chủ vì xã hội mới Society 17 EAS East Asia Summit Hội nghị Cấp cao Đông Á 18 EITI Extractive Industries Sáng kiến minh bạch trong công Transparency Initiative nghiệp khai khoáng 19 EU European Union Liên minh Châu Âu 20 FBC Free Burma Coalition Liên minh Miến Điện tự do 21 FDB Forum for Democracy in Burma Diễn đàn Dân chủ Miến Điện 22 FERS Framework for Economic and Khuôn khổ cải cách kinh tế xã Social Reforms hội 23 FTA Free Trade Agreement Hiệp định Thương mại tự do 24 GMS Greater Mekong Sub-region Tiểu vùng sông Mê-kong mở rộng 25 GSP Generalized System of Hệ thống ưu đãi thuế quan phổ Preferences cập 26 HDI Human Development Index Chỉ số phát triển con người
6. 27 HRW Human Rights Watch Tổ chức Theo dõi nhân quyền 28 HĐBA LHQ Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc 29 IMF International Monetary Fund Quỹ Tiền tệ quốc tế 30 KIO Kachin Independence Tổ chức Độc lập Kachin Organization 31 KNPP Karenni National Progressive Đảng Tiến bộ quốc gia Kareni Party 32 KNU Karen National Union Liên minh Dân tộc Karen 33 MEC Myanmar Economic Corporation Tập đoàn Kinh tế Myanmar 34 MNPED Ministry of National Planning Bộ Kế hoạch và Phát triển kinh and Economic Development tế quốc gia Myanmar 35 MPC Myanmar Peace Center Trung tâm Hòa bình Myanmar 36 MPF Mon People Front Mặt trận Nhân dân Mon 37 NCA Nationwide Ceasefire Thỏa thuận ngừng bắn toàn quốc Agreement 38 NCCT Nationwide Ceasefire Đội Điều phối ngừng bắn toàn Coordinating Team quốc 39 NCUB National Council Union of Liên minh Hội đồng quốc gia Burma Miến Điện 40 NCGUB National Coalition Government Chính phủ Liên hiệp quốc gia Union of Burma liên bang Miến Điện 41 NDF National Democratic Front Mặt trận Dân chủ quốc gia 42 NDUF National Democratic United Mặt trận Thống nhất dân chủ Front quốc gia 43 NESC National Economic and Social Hội đồng Tư vấn kinh tế xã hội Advisory Council quốc gia 44 NGO Non-governmental Organization Tổ chức phi chính phủ 45 NIEs Newly Industrialized Economics Các nền kinh tế công nghiệp mới 46 NMSP New Mon State Party Đảng Nhà nước Mon mới 47 NLD National League for Democracy Liên đoàn Quốc gia vì dân chủ 48 NDT Nhân dân tệ 49 NULF National United Liberation Front Mặt trận Giải phóng thống nhất quốc gia 50 ODA Official Development Assistance Viện trợ phát triển chính thức 51 OGP Open Government Partnership Sáng kiến Đối tác chính phủ mở 52 PDP Parliamentary Democracy Party Đảng Dân chủ nghị viện 53 PNO Pao National Organization Tổ chức Quốc gia Pao 54 SEANWFZ Southeast Asian Nuclear Hiệp ước khu vực Đông Nam Á Weapon Free Zone không có vũ khí hạt nhân 55 SEEs State Economic Enterprises Các xí nghiệp kinh tế nhà nước 56 SFA State Fund Account Tài khoản quỹ nhà nước 57 SLORC State Law and Order Restoration Hội đồng khôi phục trật tự và Council luật pháp nhà nước 58 SPDC State Peace and Development Hội đồng Hòa bình và phát triển
7. Council nhà nước 59 SSA State Shan Army Quân đội Nhà nước Shan 60 SSA-S State Shan Army-South Quân đội Nhà nước Shan Nam 61 SURA Shan United Revolution Army Quân đội Cách mạng thống nhất Shan 62 SUA Shan United Army Quân đội Thống nhất Shan 63 UMEHL Union of Myanmar Economic Liên minh Công ty cổ phần kinh Holding Limited tế Myanmar 64 UNDP United Nations Development Chương trình phát triển Liên hợp Programme quốc 65 UPCC Union Peace Central Commitee Ủy ban hòa bình trung ương hòa bình liên bang 66 UNFC United Nationalities Federal Hội đồng Liên bang các dân tộc Council thống nhất 67 USDA Union Solidarity and Hiệp hội Đoàn kết và phát triển Development Asscociation liên bang 68 USDP Union Solidarity and Đảng Liên minh đoàn kết và phát Development Party triển 69 UPWC Union Peace Work Committee Ủy ban Công tác hòa bình liên bang 70 WB World Bank Ngân hàng thế giới 71 WWF World Wide Fund for Nature Quỹ Bảo vệ thiên nhiên thế giới 72 ZOPFAN Zone of Peace, Freedom and Khu vực Hòa bình, tự do và Neutrality trung lập
8. DANH MỤC CÁC BẢNG Trang Bảng 2.1: GDP/người của Myanmar và một số nước ASEAN (2000-2005) 31 Bảng 2.2: Xếp hạng Chỉ số nhận thức tham nhũng của Myanmar 33 Bảng 3.1: Một số chỉ số quân sự của Myanmar (2003-2010) 82 Bảng 3.2: Sự khác biệt chủ yếu giữa đàm phán ngừng bắn của chính phủ quân sự và tiến trình hòa bình của Chính phủ Thein Sein 100 Bảng 3.3: Một số chỉ số quân sự của Myanmar (2011-2015) 115 Bảng 4.1: Một số chỉ số kinh tế vĩ mô của Myanmar (2003-2010) 122 Bảng 4.2: Một số chỉ số kinh tế vĩ mô của Myanmar (2011-2015) 122 Bảng 4.3: Xếp hạng một số chỉ số của Myanmar 124 Bảng 4.4: Xung đột giữa Quân đội Myanmar và các nhóm vũ trang 135
9. 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Giữ vững độc lập dân tộc là nguyên tắc, là sứ mệnh quốc gia hàng đầu vì nó gắn liền với sự tồn vong của mỗi quốc gia. Lựa chọn con đường phát triển để bảo vệ độc lập dân tộc luôn là bài toán hệ trọng với bất kỳ quốc gia nào. Sự lựa chọn đúng đắn là cơ sở quan trọng để độc lập dân tộc được bảo vệ theo cách tốt nhất. Trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay, những xu hướng phát triển mới, sự biến đổi nhanh chóng, phức tạp của tình hình quốc tế đã dẫn đến những nhận thức mới về độc lập dân tộc. Với những quan niệm, cách tiếp cận mới về độc lập dân tộc, cách thức bảo vệ, củng cố độc lập dân tộc cũng đa dạng và có xu hướng mở hơn. Vì vậy, tìm hiểu cách thức bảo vệ, củng cố độc lập dân tộc của các nước, đặc biệt là các nước đang phát triển trong giai đoạn hiện nay có ý nghĩa quan trọng về lý luận và thực tiễn. Myanmar là đất nước đa sắc tộc, đa tôn giáo ở Đông Nam Á, có vị trí chiến lược quan trọng, nối Đông Nam Á với Tây Á, gần những tuyến đường hàng hải lớn qua Ấn Độ Dương. Myanmar từng bị xâm chiếm bởi thực dân phương Tây như nhiều quốc gia trong khu vực. Sau khi giành độc lập từ thực dân Anh năm 1948, Myanmar không ngừng nỗ lực bảo vệ, củng cố độc lập dân tộc và quá trình này trải qua nhiều thăng trầm cùng với những biến đổi trong nước và quốc tế. Giai đoạn 1948-1988, Myanmar phải đối mặt với nhiều yếu tố bất ổn trong nước như sự nổi dậy của các nhóm vũ trang thiểu số, đấu tranh phe phái, những khó khăn kinh tế - xã hội Trên thế giới, chiến tranh lạnh diễn ra gay gắt giữa hai khối Đông - Tây. Để giữ vững độc lập trong bối cảnh đó, với chủ trương không để bị lôi kéo vào phe nhóm nào, Myanmar đã lựa chọn chính sách phát triển theo hướng độc lập, tự chủ, không liên kết. Sau năm 1988, chính sách trừng phạt của Mỹ và phương Tây do vấn đề dân chủ, nhân quyền đã buộc Myanmar phải dựa vào Trung Quốc, dẫn đến tình trạng bất cân bằng về đối ngoại. Trong hoàn cảnh đó, Myanmar vừa tận dụng lợi thế từ quan hệ với Trung Quốc vừa cố gắng chống lại ảnh hưởng từ nước này. Giai đoạn 2003-2015, trước
10. 2 những tác động sâu sắc của tình hình trong nước và quốc tế, Myanmar đã thực hiện nhiều chính sách phát triển có tính đột phá, tạo tiền đề quan trọng để giữ vững độc lập dân tộc. Myanmar chủ trương tăng cường sức mạnh quốc gia trên cơ sở gia tăng sức mạnh chính trị, kinh tế, quân sự. Theo đó, Myanmar đã triển khai nhiều biện pháp cụ thể trên các lĩnh vực chủ yếu (chính trị, đối ngoại, kinh tế, an ninh - quốc phòng) như tiến hành dân chủ hóa, hòa giải dân tộc để củng cố khối đoàn kết, thống nhất dân tộc, cải cách kinh tế theo cơ chế thị trường, đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ quốc tế nhằm phá vỡ sự bất cân bằng đối ngoại. Với những biện pháp này, Myanmar bước đầu ổn định chính trị - xã hội, tăng trưởng kinh tế, bình thường hóa quan hệ quốc tế, đẩy lùi nguy cơ đe dọa từ bên ngoài đối với an ninh quốc gia, dần dần củng cố uy tín trong khu vực và quốc tế. Nghiên cứu quá trình bảo vệ, củng cố độc lập dân tộc của Myanmar giai đoạn 2003-2015 với những nét đặc trưng cho thấy rằng, có rất nhiều cách thức khác nhau để giữ vững độc lập dân tộc nhưng quan trọng là phải lựa chọn cẩn trọng cách thức phù hợp với đặc điểm cụ thể của đất nước mình để độc lập dân tộc được bảo vệ trọn vẹn nhất. Việt Nam và Myanmar cùng là thành viên ASEAN, có nhiều nét tương đồng về lịch sử, văn hóa, vị trí địa chiến lược. Hiện nay, Myanmar đang trong quá trình hoàn thiện thể chế dân chủ, mở cửa, hội nhập quốc tế. Những nghiên cứu về cách thức bảo vệ, củng cố độc lập dân tộc của Myanmar giai đoạn 2003- 2015 có giá trị tham khảo cho Việt Nam, nhất là trong ứng xử với Trung Quốc, thúc đẩy dân chủ, cải cách chính trị, củng cố đoàn kết dân tộc, giữ vững chủ quyền quốc gia. Hơn nữa, ở Việt Nam, những nghiên cứu về Myanmar giai đoạn hiện nay dưới góc độ bảo vệ, củng cố độc lập dân tộc chưa nhiều. Do đó, ngoài những kiến thức chung về Myanmar, nghiên cứu này còn bổ sung phần thiếu hụt, chưa hệ thống về cách thức bảo vệ, củng cố độc lập dân tộc của Myanmar trên một số lĩnh vực chủ yếu giai đoạn 2003-2015. Với những lý do trên, nghiên cứu sinh (NCS) chọn đề tài "Quá trình bảo vệ, củng cố độc lập dân tộc của Cộng hòa liên bang Myanmar (2003-2015)" làm hướng nghiên cứu cho luận án tiến sĩ chuyên ngành Lịch sử phong trào cộng sản, công nhân quốc tế và giải phóng dân tộc.